Τι συμβαίνει με την παχυσαρκία στις έφηβες;

Πώς επηρεάζει ψυχολογικά και σωματικά η παχυσαρκία τα έφηβα κορίτσια; Πώς επηρεάζεται το πότε θα μπουν στην ήβη; Όλα αυτά καθώς και ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας, αναλύονται στο άρθρο που ακολουθεί.

 

Εφηβική παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος, η οποία στους εφήβους μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες που επηρεάζουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία. Η παχυσαρκία είναι μια κοινή, σοβαρή και δαπανηρή ασθένεια που επηρεάζει σχεδόν τους μισούς ενήλικες και το 20% των παιδιών στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής όταν στη χώρα μας έχει υπολογιστεί ότι επίσης το 20% παιδιών από 4-6 ετών είναι υπέρβαρα (ή/και παχύσαρκα). Στις ηλικίες 6-10 το ποσοστό ανεβαίνει στο 38% και στις ηλικίες 10-12 φτάνει στο 40%. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 15% (4-6 ετών), 26% (6-10 ετών) και 25% (10-12 ετών). Με άλλα λόγια, η Ελλάδα είναι πάνω από το μέσο όρο της Ευρώπης.

Το κόστος της ιατρικής περίθαλψης υπολογίζεται σε 173 δισεκατομμύρια δολάρια (στις ΗΠΑ, στην Ελλάδα δεν έχει γίνει ακόμα οικονομική αποτίμηση). Τα άτομα με παχυσαρκία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιαγγειακά προβλήματα και πολλές άλλες παθήσεις (Moon et al, 2023).

Στο άρθρο αυτό θα ασχοληθούμε συγκεκριμένα με την εφηβική παχυσαρκία και τις έφηβες.

 

 

 

 

Παιδική παχυσαρκία και ήβη

Σύμφωνα με έρευνα, τα κορίτσια που γεννιούνται από παχύσαρκες μητέρες και ως παιδιά παραμένουν παχύσαρκα είναι πολύ πιο πιθανό να ξεκινήσουν νωρίς την εφηβεία.

Στη μελέτη αυτή συμμετείχαν περισσότερα από 15.000 κορίτσια ηλικίας 6 έως 11 ετών στη Βόρεια Καλιφόρνια των ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας τα αρχεία γιατρών για την ανάπτυξη των παιδιών για την ανάλυση.

Η κανονική ηλικία για τα κορίτσια για να ξεκινήσουν την εφηβεία είναι μεταξύ 8 και 13 ετών, με την πρώιμη εφηβεία να ορίζεται ως έναρξη όταν ένα κορίτσι είναι μικρότερο των 8 ετών.

Η έρευνα – κατά την προσαρμογή για παράγοντες όπως η ηλικία, η εθνικότητα και το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας όταν γεννά και αν καπνίζει – διαπίστωσε ότι η πρώιμη εφηβεία ήταν 39% πιο πιθανή μεταξύ των κοριτσιών που γεννήθηκαν από παχύσαρκες μητέρες και 21% πιο πιθανή μεταξύ των εκείνες με υπέρβαρες μητέρες.

Το χάσμα ήταν ακόμη μεγαλύτερο όταν συγκρίναμε κορίτσια υπέρβαρων και λιποβαρών μητέρων. Οι κόρες των υπέρβαρων μητέρων ξεκίνησαν την εφηβεία κατά μέσο όρο επτά μήνες νωρίτερα από εκείνες με λιποβαρές μητέρες (Gillett, 2018).

 

 

 

Ψυχολογική κατάσταση

Μέχρι τώρα είδαμε δυο έρευνες που εστιάζουν στην εφηβική παχυσαρκία για τα κορίτσια χωρίς όμως να αγγίξουμε το ψυχολογικό κομμάτι.

Σε μελέτη υπήρξε συσχέτιση μεταξύ βάρους και κατάθλιψης μεταξύ των γυναικών εφήβων ηλικίας 12 έως 17 ετών. Αυτό το πρότυπο δεν βρέθηκε για τους άνδρες εφήβους. Οι γυναίκες έφηβες που ήταν υπέρβαρες ή παχύσαρκες είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν επεισόδιο μείζονας κατάθλιψης από τις γυναίκες έφηβες με φυσιολογικό βάρος (και οι δύο 20,5% έναντι 17,4%).

Η αξιολόγηση της σχέσης μεταξύ παχυσαρκίας και κατάθλιψης είναι περίπλοκη επειδή τα δεδομένα της έρευνας δεν προσδιορίζουν ποιο πρόβλημα υγείας ήρθε πρώτο. Ωστόσο, αυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι οι έφηβες που αντιμετωπίζουν ένα από αυτά τα προβλήματα υγείας μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν το άλλο (Samhsa, 2017).

Μια πιο πρόσφατη μελέτη είχε ως στόχο να αξιολογήσει τον επιπολασμό των συμπτωμάτων κατάθλιψης και του άγχους σε εφήβους με παχυσαρκία και στους γονείς τους. Αναλύθηκαν επίσης οι σχέσεις μεταξύ συμπτωμάτων κατάθλιψης και άγχους και των σωματικών συνεπειών της παχυσαρκίας.

Δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές στην εμφάνιση συμπτωμάτων κατάθλιψης στα παιδιά και τους γονείς τους. Η σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ αγοριών και κοριτσιών δεν αποκάλυψε σημαντικές διαφορές. Σημαντικά υψηλότερο επίπεδο άγχους βρέθηκε σε γονείς παιδιών που πήραν βάρος το έτος που προηγήθηκε της μελέτης. Και τόσο σε παιδιά όσο και σε γονείς παιδιών με λιπώδη ηπατική νόσο που σχετίζεται με το μεταβολισμό – MAFLD. Σύμφωνα με τους εφήβους, η παχυσαρκία επηρεάζει τις περισσότερες δραστηριότητες αναψυχής.

Η έρευνα καταλήγει με το ότι η παχυσαρκία, όπως κάθε χρόνια πάθηση, μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών και των εφήβων καθώς και στη δυνατότητα συνειδητοποίησης των ενδιαφερόντων και του ελεύθερου χρόνου. Πολύ πιο σημαντικές από τις καταθλιπτικές διαταραχές είναι οι αγχώδεις διαταραχές που αφορούν τόσο τους έφηβους όσο και τους γονείς τους (Wójcik, 2022).

 

Στρες στις έφηβες παχύσαρκες

Μια άλλη μελέτη συσχετίζει τα επίπεδα στρες με το αυξημένο βάρος. Σύμφωνα με αυτή, οι έφηβες που ανέφεραν υψηλό χρόνιο στρες είχαν σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να συμμετάσχουν σε αυτοαναφερόμενη συναισθηματική και εξωτερική διατροφή και να έχουν υψηλότερη λαχτάρα για φαγητό σε σύγκριση με έφηβες με χαμηλό χρόνιο στρες. Οι εκτιμήσεις του μεγέθους του αποτελέσματος πρότειναν μια αμβλυντική επίδραση της κορτιζόλης στην ομάδα με υψηλό χρόνιο στρες. Η αμβλύτερη αντιδραστικότητα της κορτιζόλης προέβλεψε σημαντικά υψηλότερες αυτοαναφερόμενες λιγούρες για φαγητό για την ομάδα υψηλού χρόνιου στρες. Οι συσχετίσεις μεταξύ του χρόνιου στρες, της κορτιζόλης και της αυτοαναφερόμενης και αντικειμενικής παχυσαρκικής διατροφής αντανακλούσαν μεσαία έως μεγάλα μεγέθη επίδρασης.

Η μελέτη αυτή βασίστηκε σε περιορισμένη υπάρχουσα έρευνα σχετικά με το άγχος και το φαγητό για να αποδείξει ότι το χρόνιο στρες συσχετίστηκε με αυτοαναφερόμενα πρότυπα κακής διατροφής σε έφηβες γυναίκες με προδιάθεση για παχυσαρκία. Διαφορετικά μοτίβα αντιδραστικότητας και κατανάλωσης κορτιζόλης εμφανίστηκαν ανάλογα με την ομάδα χρόνιου στρες (χαμηλή έναντι υψηλού). Η κατανόηση αυτών των διατροφικών προτύπων στο πλαίσιο του χρόνιου στρες μπορεί να ενημερώσει για παρεμβάσεις για τη μείωση των κινδύνων παχυσαρκίας στην εφηβεία (Kidwell et al, 2022).

Φυσικά, απαιτούνται περισσότερες έρευνες που να συνδυάζουν την εφηβική παχυσαρκία με την ψυχολογία, τα προβλήματα υγείας και προφανώς κάθε περίπτωση που εξετάζεται μπαίνει στην ομπρέλα της “προσωπικής παρακολούθησης” και όχι της γενίκευσης.

 

Συμπέρασμα

Με βάση τα παραπάνω ερευνητικά στοιχεία, η εφηβική παχυσαρκία, ειδικά εκείνη που αφορά τα κορίτσια, αποτελεί ένα πρόβλημα που ξεκινά από την παιδική ηλικία. Γι’ αυτό, η αντιμετώπιση δεν μπορεί να είναι μονοδιάστατη και να αφορά μόνο αυτά αλλά συνολικά την οικογένεια (πατέρας, μητέρα, λοιποί κηδεμόνες και αδέρφια-αν υπάρχουν). Τα ψυχικά, σωματικά και ορμονικά αποτελέσματα που αφήνει η παχυσαρκία στην πάροδο του χρόνου είναι πολύ σημαντικά προβλήματα. Ικανά να ταλαιπωρούν το κορίτσι και μετέπειτα γυναίκα σχεδόν για το σύνολο της ζωής της. Μην ξεχνάμε ότι μια έφηβη παχύσαρκη όπως και ένας έφηβος παχύσαρκος, κινδυνεύουν κατά 80% να παραμείνουν παχύσαρκοι και στην υπόλοιπή τους ζωή αν δεν βγουν από το φάσμα της παχυσαρκίας μέχρι την ενηλικίωσή τους. Επομένως, η δράση της οικογένειας μέσω επίσκεψης σε διαιτολόγο αλλά και παιδίατρο και ψυχολόγο, είναι αναγκαία να γίνεται με το που γίνει η πρώτη διάγνωση της παχυσαρκίας (η οποία γίνεται πολύ απλά: Μέσω της μέτρησης του ΔΜΣ). Η ταχύτητα που θα ξεκινήσει η διάγνωση και η θεραπεία είναι κομβική στην εξέλιξη της νόσου. Μην ξεχνάμε ποτέ όμως, ότι η εφηβεία είναι η πιο κρίσιμη ηλικία για το αν θα αποκτήσουν σωστή ή μη σχέση με την καθημερινή τους διατροφή. Το 90% των διατροφικών διαταραχών εκδηλώνεται τότε. Και παχύσαρκα κορίτσια «μετατρέπονται» σε βουλιμικά ή ανορεκτικά πηγαίνοντας στο άλλο άκρο. Και γι’ αυτό το λόγο φυσικά είναι απαραίτητο η οικογένεια να συμβουλευτεί ειδικό (διαιτολόγο, γιατρό, ψυχολόγο).

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Gillett, G. (2018). “Girls born to obese moms far more likely to start puberty early, study finds”. [online], [Ημερομηνία πρόσβασης: 10 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://abcnews.go.com/Health/girls-born-obese-moms-start-puberty-early-study/story?id=54470343

Kidwell, K. M., Reiter-Purtill, J., Decker, K., Howarth, T., Doland, F. & Zeller, M. H. (2022). Stress and eating responses in adolescent females predisposed to obesity: A pilot and feasibility study. Appetite, 179, doi: https://doi.org/10.1016/j.appet.2022.106308

Moon, R., D’ Angelo, S., Holroyd, C.  R., Crozier, S. R., Godfrey, K. M., Davies, J. H., Cooper, C., Harvey, N. C. (2023). Parent-Offspring Associations in Body Composition: Findings from the Southampton Women’s Survey Prospective Cohort Study. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. doi: 10.1210/clinem/dgad12

Samhsa (2017). “1 in 5 female adolescents who were overweight and obese had a past year major depressive episode”. [online], [Ημερομηνία πρόσβασης: 10 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://www.samhsa.gov/data/sites/default/files/report_3045/Spotlight-3045.html

Wójcik, M., Goncerz, D., Piasny, M., Surówka, A., Mazurek, E., Drożdż, D., Kozioł-Kozakowska, A., Starzyk, J. B. & Makara-Studzińska, M. (2022). Obesity in adolescents may be associated with limitations in daily activities and an increased level of anxiety in patients and their parents – preliminary results of a pilot study. Frontiers in Endocrinology. Vol. 13

 

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc