Ποιο είναι το παρόν και το μέλλον της παιδικής παχυσαρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο; Ποιους στόχους έθεσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και δεν πέτυχε;

Μια…χιλιοειπωμένη πανδημία

Η παγκόσμια συχνότητα εμφάνισης παχυσαρκίας στα παιδιά και τους εφήβους αυξήθηκε κατά 244,0% μεταξύ 1990 και 2021. Προβλέπεται ότι η παχυσαρκία θα αυξηθεί κατά περαιτέρω 120,7% μεταξύ 2021 και 2050, με αυτή τη μελλοντική περίοδο να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερες απόλυτες αυξήσεις στο ποσοστό των παιδιών και των εφήβων που έχουν παχυσαρκία. Χωρίς άμεση δράση, περίπου το ένα τρίτο (746 εκατομμύρια) των παιδιών και των εφήβων του κόσμου αναμένεται να ζουν με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία έως το 2050, εκ των οποίων περίπου οι μισοί (360 εκατομμύρια) θα έχουν παχυσαρκία. Σε παγκόσμιο επίπεδο και σε πολλές περιοχές (π.χ. Αφρική και Ασία), ο νεότερος πληθυσμός (ηλικίας 5–14 ετών) αναμένεται να έχει τη χειρότερη επίπτωση, ιδίως οι νέοι άνδρες. Χωρίς επείγουσα μεταρρύθμιση πολιτικής και δράση, η μετάβαση στην παχυσαρκία θα είναι ιδιαίτερα ταχεία στη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή, στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, όπου η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης συμβαδίζει με τον υψηλό αριθμό πληθυσμού. Μέχρι το 2050, το ένα τρίτο των παιδιών και εφήβων με παχυσαρκία στον κόσμο αναμένεται να ζουν σε αυτές τις δύο υπερπεριοχές. Η συνεχιζόμενη μετάβαση στην παχυσαρκία θα είναι ιδιαίτερα καταστροφική για αρκετές χώρες της Ωκεανίας, όπου η συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας αναμένεται να φτάσει το 70% έως το 2050.

 

 

Ζοφερό το μέλλον

Η συχνότητα εμφάνισης του υπερβολικού βάρους προβλέπεται να σταθεροποιηθεί σε ορισμένες περιοχές, αλλά αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι περισσότερος πληθυσμός μεταβαίνει στην παχυσαρκία. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη για οποιαδήποτε σταθεροποίηση στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης της παχυσαρκίας, η οποία δεν αναμένεται να σταθεροποιηθεί σε καμία περιοχή πριν από το 2050. Εάν πραγματοποιηθούν αυτές οι παγκόσμιες προβλέψεις, οι επιπτώσεις όχι μόνο θα είναι συντριπτικές για τα άτομα, αλλά και το επακόλουθο βάρος θα είναι καταστροφικό σε όλα τα συστήματα υγείας, κοινωνικής, πλανητικής και οικονομικής υγείας. Η παχυσαρκία σε αυτούς τους νεαρούς πληθυσμούς θα επηρεάσει τις μελλοντικές κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις εάν το επερχόμενο εργατικό δυναμικό φέρει αυτό το μεγάλο βάρος ασθενειών. Σε ατομικό επίπεδο, η παιδική και εφηβική παχυσαρκία θα επηρεάσει άμεσα τις ζωές των νέων. Θα υπάρξουν ακόμη μεγαλύτερες επιπτώσεις στις μελλοντικές τους ζωές και στους απογόνους τους, καθώς τα παιδιά και οι έφηβοι με παχυσαρκία είναι πολύ πιθανό να γίνουν ενήλικες με παχυσαρκία. Η έλλειψη ανακούφισης μέσω υψηλού εισοδήματος, στη Λατινική Αμερική και σε όλη τη Βόρεια Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ωκεανία θα εδραιώσει την παχυσαρκία σε όλες τις γενιές. Επί του παρόντος, πολλοί πληθυσμοί σε αυτές τις περιοχές (π.χ., έφηβοι στην Αυστραλασία και τη Βόρεια Αμερική) χρειάζονται ήδη κλινική διαχείριση της παχυσαρκίας. Ωστόσο, παρά την επικράτηση της παχυσαρκίας σε αυτές τις επιλεγμένες περιοχές, δεν είναι πολύ αργά για να σταματήσει η μετάβαση των περισσότερων παιδιών και εφήβων στον κόσμο από το υπερβολικό βάρος στην επικράτηση της παχυσαρκίας.

 

Υπάρχει λύση;

Η διακοπή αυτής της μετάβασης είναι επειγόντως απαραίτητη για να αποφευχθεί το τρέχον και το αναμενόμενο βάρος των επιπλοκών που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Τα επόμενα 5 χρόνια (2025–30) είναι ιδιαίτερα κρίσιμα για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων για την αντιμετώπιση αυτής της επιδημίας. Εάν δεν ληφθούν μέτρα πριν από το 2030, η αύξηση της συχνότητας εμφάνισης στις χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος (LMICs) θα επισπεύσει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία ενόψει του μεγάλου πληθυσμού και των περιορισμένων πόρων (π.χ. στην Αφρική). Πολλές περιοχές ιστορικά έπρεπε να επικεντρωθούν στην πρόληψη του υποβαθμισμένου βάρους και της καχεξίας στα παιδιά. Αυτές οι προβλέψεις, ειδικά για την παχυσαρκία, υποδεικνύουν τη σημασία της καλύτερης προετοιμασίας των υπευθύνων χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτής της νεότερης απειλής για την υγεία. Άμεση επιτακτική ανάγκη είναι η εθνική επιτήρηση της παχυσαρκίας στα παιδιά και τους εφήβους, καθώς αυτό θα επιτρέψει την ιεράρχηση των κυβερνητικών επενδύσεων και των αντιδράσεων του συστήματος υγείας, ιδίως εκείνων που αντιμετωπίζουν τους συστημικούς παράγοντες του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας.

 

Ποιος στόχος χάθηκε;

Ο ΠΟΥ βλέποντας αυτό που ερχόταν τα τελευταία 20 χρόνια, σε παγκόσμιο επίπεδο, έθεσε ως στόχο να μην αυξηθεί περαιτέρω η παχυσαρκία ανηλίκων (και ενηλίκων) μεταξύ του 2010 και του 2025 (WorldObesity, 2022).

Δυστυχώς αυτός ο στόχος δεν επετεύχθη.

 

 

Τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τι αναμένουμε;

Σύμφωνα με την ενδελεχή έρευνα του περιοδικού The Lancet, τα πράγματα ως προς το μέλλον της παχυσαρκίας ανήλικων δεν είναι καλά στις μέρες μας και αναμένεται να χειροτερέψουν στο μέλλον.

Παρατηρώντας την παρακάτω εικόνα θα διαπιστώσουμε ότι για το 2021 η Ελλάδα, μαζί με την Ιρλανδία, την Ισλανδία και το Μαυροβούνιο ήταν οι μόνες χώρες με την πιο αυξημένη παρουσία σε παιδική παχυσαρκία (30-40%) ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη ήταν στο 20-30% πλην Ουκρανίας, Λευκορωσίας, Ρουμανίας, Λιθουανίας, Λετονίας και Μολδαβίας που το ποσοστό κυμαινόταν από 10-20%.

Η κατάσταση θα χειροτερέψει περισσότερο το 2050 μια και σύμφωνα με την έρευνα η Ελλάδα θα παρουσιάσει παιδική παχυσαρκία σε ποσοστό 40-50% και θα την ακολουθήσουν οι χώρες της Ιβηρικής, το Μαυροβούνιο και η Ιρλανδία. Αντίθετα, σε Αυστρία, Ελβετία, Τσεχία, Σλοβακία το ποσοστό αναμένεται να έχει πτώση και να φτάσει στο 10-20% (Kerr, 2025).

 

 

Το «παράδοξο» με τις αναπτυσσόμενες χώρες

Μια και η παιδική παχυσαρκία παγκόσμια συνδέεται άμεσα με το επίπεδο φτώχειας, θα ανέμενε κάποιος ότι στην πλειοψηφία των χωρών της Ασίας και της Αφρικής να είναι σταθερά τα επίπεδα της. Κι όμως θα αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια και εκεί η παιδική παχυσαρκία μια και δεν αναμένεται μια στοχευμένη πολιτική οπότε υπό το φόβο του υποσιτισμού θα περάσουν στο άλλο άκρο. Επίσης, ο δυτικός τρόπος ζωής σε κάποιες χώρες που παλιότερα η πλειοψηφία αντιμετώπιζε οικονομικό πρόβλημα αλλά τα τελευταία χρόνια όχι (Μέση Ανατολή, Κίνα) που περιλαμβάνει συγκεκριμένες κακές επιλογές φαγητού και έλλειψη σωματικής άσκησης θα οδηγήσει στην αύξηση αυτή.

 

 

Συμπέρασμα

Η παιδική παχυσαρκία έχει εξελιχθεί σε μια παγκόσμια πανδημία. Το 1990 το 8% των παιδιών ήταν παχύσαρκα. Το 2022 το νούμερο αυτό έφτασε στο 20%. Το μέλλον προβλέπει ακόμα πιο δύσκολη διαχείριση της κατάστασης. Οι συνέπειες έχουν συζητηθεί πολλάκις (ΠΑΤΗΣΤΕ ΕΔΩ). Τόσο σε επίπεδο ανάπτυξης, υγείας και ψυχολογίας όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Γι’ αυτό απαιτείται άμεσα η θέσπιση προγραμμάτων ανά σχολείο, κοινότητα, γειτονιά, πόλη, χώρα προκειμένου να μπει στη συνείδηση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για να πράξουν άμεσα. Ωστόσο, μέχρι να οριστεί μια πανευρωπαϊκή ή πανελλήνια μακροχρόνια καμπάνια ενημέρωσης (τρέχοντα προβλήματα που προκύπτουν από την παιδική παχυσαρκία και λύσεις, όπως δηλαδή έγινε με το κάπνισμα) πρέπει οι κηδεμόνες των παιδιών να απευθύνονται στους διαιτολόγους. Η παιδική παχυσαρκία δεν λύνεται μόνο με απώλεια μερικών κιλών αλλά με ενημέρωση σε ατομικό/οικογενειακό επίπεδο, υιοθέτηση σωστών διατροφικών επιλογών, συμμετοχή όλης της οικογένειας και αύξηση της σωματικής άσκησης. Με αυτό τον τρόπο, ο κηδεμόνας/οι κηδεμόνες θα καταλάβουν ότι πρόκειται για μια αναστρέψιμη κατάσταση που όμως δεν μπορεί να συνεχιστεί ο ρόλος κράτους, σχολείου και οικογένειας σε αυτόν του «παρατηρητή», όπως αναλύσαμε και πιο πάνω. Αν δεν δράσουμε τώρα, η παχυσαρκία και οι συνέπειες αυτής θα κληρονομηθούν σε επόμενες γενιές με τα προβλήματα υγείας στο μέλλον να είναι ακόμα πιο έντονα και δυσεπίλυτα.

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Kerr, J. (2025). Global, regional, and national prevalence of child and adolescent overweight and obesity, 1990–2021, with forecasts to 2050: a forecasting study for the Global Burden of Disease Study 2021. The Lancet, 405(10481), 785-812.

World Obesity, (2022). “World obesity day: Missing the targets report”. [online], [Ημερομηνία πρόσβασης: 3 Ιούλη]. Διαθέσιμο στο: https://www.worldobesity.org/resources/resource-library/world-obesity-day-missing-the-targets-report

 

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc