Διατροφή και Ψυχικές Ασθένειες

Διαβουλιμία: Κίνδυνοι και θεραπεία

Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε τη διαβουλιμία, μια διατροφική διαταραχή που αφορά τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Ποιες είναι οι επιπτώσεις και ποια η θεραπεία της;

Διαβουλιμία: Μια διατροφική διαταραχή με αυξημένο επιπολασμό

 

Ορισμός

Ως διαβουλιμία (diabulimia) εννοούμε εκείνη τη διατροφική διαταραχή (eating disorder) στην οποία τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι μειώνουν επίτηδες την ινσουλίνη προκειμένου να χάσουν βάρος. Προέρχεται από την ένωση των λέξεων “diabetes” και “bulimia”. Προσβάλει περισσότερο τους άνδρες και λιγότερο τις γυναίκες (40 με 20% αντίστοιχα) με σακχαρώδη διαβήτη. Μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη, τύφλωση και άλλες σοβαρές ιατρικές επιπλοκές και χρειάζεται ιατρική επίβλεψη. Καίτοι διατροφική διαταραχή, ακόμα δεν έχει εισαχθεί στο διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών DSM-5.

 

Διάγνωση

Πρόκειται για μια δύσκολη στη διάγνωση διαταραχή που συχνά το κάθε περιστατικό συμπεριφέρεται διαφορετικά. Ο ιατρός βασίζεται στις εξετάσεις (HgbA1c>8.0) και καταστάσεις όπως κόπωση, συχνή ούρηση, απροσδιόριστη απώλεια σωματικού βάρους και εμετός. Στο ψυχολογικό κομμάτι, παρατηρείται έντονη φοβία πρόσληψης σωματικού βάρους από τη χρήση ινσουλίνης, κούραση από την τακτική παρακολούθηση των επιπέδων σακχάρου, λανθασμένη αντίληψη του αδυνατίσματος, μη χορήγηση της πρέπουσας δόσης ινσουλίνης μετά από ένα γεύμα ή μια δραστηριότητα, κυκλοθυμία και επιθυμία διακοπής της παρακολούθησης από το θεράποντα ενδοκρινολόγο.

 

Η διατροφική διαταραχή που σχετίζεται με την ινσουλίνη

Επιπλοκές

Όπως είναι γνωστό, στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι η ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου (γλυκόζης) στο αίμα γίνεται με χορήγηση ινσουλίνης (αντλία, ένεση). Η μη σωστή χορήγηση της απαιτούμενης δόσης κι όταν αυτό γίνεται συστηματικά είναι πολύ πιθανό να οδηγήσει σε υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα. Κάτι που οδηγεί σε γλυκοζουρία (αυξημένη ποσότητα γλυκόζης στα ούρα) και αφυδάτωση. Πιθανόν να αυξηθούν τα επίπεδα των κετονών στο αίμα («διαβητική κετοξέωση»). Όλα αυτά οδηγούν σε εξάντληση, εμφάνιση λοιμώξεων, σύγχυση, νευροπάθειες, ηπατικές νόσους και αυξημένα ποσά χοληστερόλης στο αίμα (ανάλογα με το άτομο και τη διάρκεια της διατροφικής διαταραχής).

 

Γιατί συμβαίνει;

Κυρίως γιατί ο διαβητικός θεωρεί ότι με αυτόν τον τρόπο θα είναι ο κύριος υπεύθυνος που θα αποφασίζει για το σωματικό του βάρος και όχι η επίδραση της ινσουλίνης στον οργανισμό του. Αδιαφορώντας αρχικά για τις παραπάνω επιπλοκές.

 

Ποιος είναι ο ρόλος της ινσουλίνης στο αδυνάτισμα;

Ινσουλίνη και αδυνάτισμα

Η ινσουλίνη είναι μια ορμόνη που παράγεται στα Β-κύτταρα του παγκρέατος. Η αυτοάνοση καταστροφή των κυττάρων αυτών που την παράγουν προκαλεί το σακχαρώδη διαβήτη τύπου Ι και άρα χρειάζεται η δια βίου χορήγηση ινσουλίνης. Με την ορμόνη αυτή το σώμα μας χρησιμοποιεί την τροφή παίρνοντας τα σάκχαρα από την κυκλοφορία του αίματος και τα μεταφέρει στα κύτταρα του σώματος (από τον εγκέφαλο μέχρι τα πόδια). Ένας διαβητικός τύπου Ι, το σώμα του αρχίζει να διασπά το σωματικό λίπος και τους μύες για ενέργεια. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στη γλυκόζη. Όσο κι αν τρώει, το σώμα ουσιαστικά λιμοκτονεί επειδή δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει την τροφή που καταναλώνει για ενέργεια. Αυτό οδηγεί σε μείωση του σωματικού βάρους. Όταν η ινσουλίνη είναι υψηλή (μετά το φαγητό, ειδικά γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες), δίνει σήμα στο σώμα να αποθηκεύσει την περίσσεια ενέργειας ως γλυκογόνο και λίπος. Η υψηλή ινσουλίνη αναστέλλει τη διάσπαση του λίπους (λιπόλυση), καθιστώντας πιο δύσκολη την καύση λίπους. Η χαμηλή ινσουλίνη απελευθερώνει λίπος από τα αποθέματα λίπους για να χρησιμοποιηθεί ως ενέργεια – χρήσιμο για την απώλεια βάρους. Ο τύπος απώλειας βάρους είναι πολύ επικίνδυνος. Αν η έλλειψη ινσουλίνης είναι επίμονη, μπορεί επίσης να οδηγήσει σε σοβαρή αφυδάτωση. Αυτό προκαλεί απώλεια βάρους με τη μορφή απώλειας νερού, η οποία είναι επίσης επικίνδυνη.

 

Θεραπεία

Μια και μιλάμε για διατροφική διαταραχή, η θεραπευτική οδός έχει να κάνει με τρεις άξονες: Ιατρική, Φαρμακευτική και Διατροφική. Στο ιατρικό κομμάτι ανήκουν ο ψυχίατρος και ο ενδοκρινολόγος. Βοηθά πολύ η συμβουλευτική (κυρίως η CBT-Γνωστική Συμπεριφοριστική Θεραπεία). Στη φαρμακευτική αγωγή σε πιθανή εμφάνιση κατάθλιψης ή υπερχοληστεριναιμίας ή άλλης πάθησης προτείνεται η αντίστοιχη φαρμακευτική αγωγή.

 

 

Καίριος ο ρόλος του διαιτολόγου στην πορεία της διαβουλιμίας

Ο ρόλος του διαιτολόγου

Έχει να κάνει αποκλειστικά με την εκπαίδευση του ασθενούς (ο οποίος πρέπει να παρακολουθείται ήδη από ψυχολόγο ή ψυχίατρο) στο πως θα καταφέρει να αποκτήσει μια υγιή σχέση με το φαγητό και το σώμα του. Σύμφωνα με τη Mayo Clinic, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη είναι πιο πιθανό να διαγνωσθούν και με κατάθλιψη (Mayo, 2024). Επίσης, άτομα με σακχαρώδη διαβήτη (τύπου Ι) είναι πιο δύσκολο να αδυνατίσουν (λόγω του ρόλου της ινσουλίνης στη λιπόλυση και το μεταβολισμό γενικότερα) σε σχέση με μη διαβητικά άτομα ή ακόμα και με άτομα με διαβήτη τύπου ΙΙ. Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη Ι είναι συχνά δύσκολο και να πάρουν βάρους. Συνεπώς, η υπόθεση “αδυνάτισμα” δεν είναι μια fast track διαδικασία χωρίς εμπόδια. Η ενημέρωση πάνω σε αυτό, με την εκπαίδευση πάνω στο ρόλο της διατροφής ως προς τη βελτίωση του προφίλ υγείας και της ποιότητας ζωής του ασθενούς, είναι σε πρώτη προτεραιότητα για το διαιτολόγο. Με την κατάλληλη παρακολούθηση (συμβουλευτική και διαιτολόγια) ο ασθενής θα κατανοήσει τις δυνατότητες απώλειας σωματικού βάρους, θα αποκτήσει μια ορθή σχέση με τις τροφές και το ρόλο αυτών στη γενική του υγεία και με τη βοήθεια και του περιβάλλοντός του (οικογένεια, σχολείο, φίλοι) θα φτάσει το στόχο του που δεν είναι άλλος από το την επίτευξη ρουτίνας και καλής ποιότητας ζωής αλλά και του σωματικού βάρους που πρέπει να έχει. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες τροφές που “πολεμούν” αυτή τη διατροφική διαταραχή αλλά μπορεί να βασιστεί σε σχήμα που να εξασφαλίζει την ποικιλία σε τροφές με υψηλή διατροφική αξία (ψάρια, ξηροί καρποί, φρούτα, λαχανικά, όσπρια, κρέας). Σαφώς η συνύπαρξη κι άλλων ασθενειών (κατάθλιψη, υπερχοληστεριναιμία, υπέρταση, υποθυρεοειδισμός) θα συνεκτιμηθούν.

 

 

 

Ο ρόλος της διατροφής στη θεραπεία της διαβουλιμίας είναι πολυεπίπεδος

Επίλογος

Η διαβουλιμία αποτελεί μια διατροφική διαταραχή που δυνητικά αφορά 10 εκατομμύρια διαβητικούς τύπου Ι (που το νούμερο αυτό αναμένεται να αυξηθεί παγκοσμίως σε πάνω από 17 εκατομμύρια μέχρι το 2040). (BMJ, 2022). Η διάγνωσή της γίνεται από ενδοκρινολόγο και ψυχίατρο και η παρακολούθηση από διαιτολόγο είναι ιδιαίτερα κρίσιμη. Σκοπός μας είναι ο ασθενής να λαμβάνει τη διατροφή που απαιτείται (φυτικές ίνες, τροφές χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη, εκπαίδευση πάνω στα σάκχαρα, ποικιλία οσπρίων, ικανοποιητική ποσότητα πρωτεϊνών κοκ), ανάλογα με το ιστορικό (διατροφικό και ιατρικό), το στυλ διατροφής (χορτοφαγία) και την ψυχοσύνθεσή του. Δεν έχει χρονοδιάγραμμα αυτή η διατροφή όπως δηλαδή σε κάθε περιστατικό που πάσχει από μια διατροφική διαταραχή. Σίγουρα δεν είναι βραχυπρόθεσμη, όπως και το να θεωρούμε ότι προσέχουμε την υγεία μας δεν είναι μια μικρής χρονικής διάρκειας προσπάθεια. Απαιτεί τη συνεργασία από τον περίγυρο του ασθενούς και την πλήρη αποσύνδεση του ιδίου από πεποιθήσεις όπως “οι υδατάνθρακες παχαίνουν” ή “απώλεια κιλών με κάθε κόστος“. Και φυσικά να αντιληφθεί ότι παρά τις δυσκολίες που προκαλεί η ινσουλίνη στην απώλεια των κιλών η απώλεια που προκαλείται από τη διαβουλιμία δεν είναι ότι κάποιος χάνει μόνον υγρά αλλά και ότι θέτει τη συνολική του υγεία εν αμφιβόλω.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

BMJ, (2022).” Type 1 diabetes: Global prevalence is set to double by 2040, study estimates”. [online], [ημερομηνία ανάκτησης: 4 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://www.bmj.com/content/378/bmj.o2289

Mayo, (2024). “Diabetes and depression: Coping with the two conditions”. [online], [ημερομηνία ανάκτησης: 4 Ιούνη], διαθέσιμο στο: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/expert-answers/diabetes-and-depression/faq-20057904

 

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc

Leave a Reply

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *