Ποιος είναι ο ρόλος της διατροφής στην πιο συνηθισμένη μορφή αρθρίτιδας; Ποιους αφορά περισσότερο και γιατί η οστεοαρθρίτιδα είναι πιο κοινή στις μέρες μας;

Ορισμός

Η οστεοαρθρίτιδα ή εκφυλιστική αρθρίτιδα (osteoarthritis ή ΟΑ στη διεθνή βιβλιογραφία) είναι μια φλεγμονή των αρθρώσεων (των σημείων δηλαδή που ενώνονται τα οστά μεταξύ τους). Τα συμπτώματα είναι πόνος και δυσκαμψία στις αρθρώσεις. Αποτελεί τη δημοφιλέστερη μορφή αρθρίτιδας με περισσότερους από 550.000.000 συνανθρώπους μας να πάσχουν από αυτή. Οστεοαρθρίτιδα μπορεί να έχουμε στον αυχένα, τα χέρια, τη μέση, στο γόνατο, το ισχίο, στον ώμο και τα μεγάλα δάχτυλα του ποδιού. Οι κατάλληλοι ιατροί που πρέπει να επισκεφθεί κάποιος είναι ο ρευματολόγος και ο ορθοπεδικός.

 

Διαφορές με ρευματοειδή αρθρίτιδα

Αρκετοί μπερδεύουν την ΟΑ με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα (ή ΡΑ). Μολονότι αμφότερες αποτελούν μορφές αρθρίτιδας με ορισμένα κοινά συμπτώματα, οι αιτίες τους διαφέρουν, όπως και η θεραπεία τους. Οι βασικότερες μεταξύ τους διαφορές είναι ότι η μεν ΟΑ προκαλείται από φυσική φθορά (επίκτητη νόσος) ενώ η ΡΑ είναι αυτοάνοση ασθένεια. Επίσης, οι ηλικίες που «προτιμά» η ΟΑ αφορούν άτομα συνήθως άνω των 50 ετών ενώ η ΡΑ μπορεί να εμφανισθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και σε παιδιά σε πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

 

Ποιους αφορά

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 70% των ατόμων με ΟΑ είναι άνω των 55 ετών. Ο παγκόσμιος επιπολασμός αναμένεται να αυξηθεί με τη γήρανση του πληθυσμού. Η τυπική έναρξη είναι στα τέλη της δεκαετίας των 40 έως τα μέσα της δεκαετίας των 50, αν και η οστεοαρθρίτιδα μπορεί επίσης να επηρεάσει νεότερους ανθρώπους, συμπεριλαμβανομένων αθλητών και ατόμων που υφίστανται τραυματισμό ή τραύμα στις αρθρώσεις. Περίπου το 60% των ανθρώπων που ζουν με οστεοαρθρίτιδα είναι γυναίκες (WHO, 2023).

 

Γιατί εμφανίζεται

Αρκετοί παράγοντες κινδύνου αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης οστεοαρθρίτιδας. Παράγοντες όπως:

• Τραυματισμός της άρθρωσης από κατάγματα, καταπονήσεις, επαναλαμβανόμενο στρες στον αθλητισμό ή στην εργασία.
• Προϋπάρχουσες παθήσεις των αρθρώσεων, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή η ουρική αρθρίτιδα.
• Συγκεκριμένες μεταβολικές ασθένειες, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης.
• Παχυσαρκία – ειδικά για την οστεοαρθρίτιδα ισχίου και γόνατος – όπως χαρακτηρίζεται από μεταβολικές ανωμαλίες, συστηματική φλεγμονή και συμβολή σε υπερβολικό φορτίο στις αρθρώσεις.
• Κληρονομικότητα
• Ηλικία (>50 ετών εμφανίζεται συνήθως)
• Φύλο (πιο συνηθισμένη η εμφάνισή της στις γυναίκες)

 

Σε μια πάθηση που για την παρακολούθησή της τον κύριο λόγο έχει ο ρευματολόγος και ο ορθοπεδικός, ποιος είναι ο ρόλος του διαιτολόγου; Ειδικά όταν η πάθηση αυτή τυπικά δεν θεραπεύεται;

Εδώ ο ρόλος του διαιτολόγου είναι σε δυο άξονες:

1. Να προσπαθήσει να επιτύχει ένα βάρος φυσιολογικό για τον ασθενή. Η παχυσαρκία ακόμα και αν μιλάμε απλά για υπέρβαρα και όχι παχύσαρκα άτομα, όπως είδαμε παραπάνω, αποτελεί εκλυτικό παράγοντα της ΟΑ αλλά και λόγο κάποιος να συνεχίσει να υποφέρει από πόνους στις αρθρώσεις παρά τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνει. Η επίτευξη ενός χαμηλότερου βάρους (με βάση το ΒΜΙ & κυρίως το WHR) είναι ένα τεράστιο βήμα ως προς τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς. Πάντα, το πρώτο που απαιτούν οι ορθοπεδικοί & ρευματολόγοι από άτομα με οστεοαρθρίτιδα (αλλά και ΡΑ) είναι να χάσουν βάρος.
   

   Σημαντικό: 10 επιπλέον κιλά σωματικού βάρους ασκούν 18 (!) κιλά πίεσης στο κάτω μέρος του σώματος.

2. Να εφαρμόσει ένα μακροπρόθεσμα σωστό πρότυπο διατροφής ώστε ο οργανισμός να είναι σε πλεονεκτική θέση να μάχεται καθημερινά τη φλεγμονή που προκαλείται από την ΟΑ.

 

Ο ρόλος της διατροφής και δη της Μεσογειακής

Η Μεσογειακή Διατροφή (ΜΔ) περιλαμβάνει πληθώρα τροφών με πλούσια αντιφλεγμονώδη δράση (φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, προϊόντα ολικής άλεσης, όσπρια κτλ). Παλιότερα, μελέτες περιέγραψαν μια θετική συσχέτιση μεταξύ της υψηλότερης συμμόρφωσης σε μια ΜΔ και της ποιότητας ζωής των συμμετεχόντων που πάσχουν από ΟΑ. Ο επιπολασμός της ΟΑ ήταν χαμηλότερος στους συμμετέχοντες με υψηλότερη συμμόρφωση στη μεσογειακή διατροφή. Αναλύθηκαν επίσης βιοδείκτες φλεγμονής και αποικοδόμησης χόνδρου που σχετίζονται με την ΟΑ και ανιχνεύθηκαν σημαντικές διαφορές μόνο για την IL1-α, η οποία μειώθηκε στην ομάδα ΜΔ. Η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ ΜΔ και ΟΑ είναι πολύπλοκη, επιπλέον, τα περιορισμένα στοιχεία και οι μεθοδολογικές διαφορές σε τέτοιες μελέτες καθιστούν δύσκολη τη σύγκριση των αποτελεσμάτων. Συμπερασματικά, οι τρεις μελέτες που περιλαμβάνονται σε αυτή τη συστηματική ανασκόπηση κατέδειξαν κάποια σχέση μεταξύ της οστεοαρθρίτιδας και της μεσογειακής διατροφής (Morales-Ivorra et al, 2018).

 

Περισσότερες έρευνες

Μια πολύ πρόσφατη έρευνα ήρθε να επιβεβαιώσει την προηγούμενη στη σχέση της Μεσογειακής Διατροφής και την Οστεοαρθρίτιδα. Η αφθονία αντιοξειδωτικών και αντιφλεγμονωδών ενώσεων και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, μεταξύ των συστατικών της ΜΔ, πιστεύεται ότι συμβάλλει στις ευεργετικές επιδράσεις της στην ΟΑ. Έρευνα που διερευνά τη σχέση μεταξύ της ΜΔ και της ΟΑ έχει δείξει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα. Αρκετές μελέτες παρατήρησης έχουν αναφέρει ότι η τήρηση της ΜΔ σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης ΟΑ και με χαμηλότερη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ΟΑ. Επιπλέον, μελέτες παρέμβασης έχουν δείξει βελτιώσεις στον πόνο, τη λειτουργία και την ποιότητα ζωής μεταξύ ασθενών με ΟΑ μετά από παρέμβαση της ΜΔ. Επιπλέον, αναδυόμενα στοιχεία υποδηλώνουν πιθανούς μηχανισμούς στους οποίους βασίζεται η προστατευτική δράση της ΜΔ κατά της ΟΑ, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητάς της να μειώνει τη φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και την υποβάθμιση του χόνδρου (Veronese et al, 2024).

 

 

Οι συστάσεις

Ο Βρετανικός Σύλλογος Διαιτολόγων (BDA) σχετικά με τη διατροφή και την οστεοαρθρίτιδα δίνει βάρος στην κατανάλωση τροφών πλούσιων σε ΠΛΟ (Ω3: ξηροί καρποί, λιπαρά ψάρια), σε τροφές με βιταμίνη D (λιπαρά ψάρια, κρόκος αυγού), βιταμίνη Κ (πράσινα λαχανικά, ρόδι, παχιά κρέατα, ελαιόλαδο) και σε εκείνα με αυξημένη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες (φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί). Η πρόταση για τους ξηρούς καρπούς είναι στα 30γρ τη μέρα. Υπάρχει σύσταση για αντικατάσταση των τροφών με κορεσμένα λιπαρά (κρέας, πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα) με αυτές με πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά οξέα. Επίσης, κατανάλωση καθημερινά τροφών πλουσίων σε φυτοστερόλες (1,5-3γρ/24h) (BDA, 2024).

Με άλλα λόγια ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος με αντιοξειδωτικές ουσίες προσέχοντας και αναβαθμίζοντας την εντερική λειτουργία. Βεβαίως, οι συστάσεις αυτές είναι γενικές που σημαίνει ότι ανάλογα με το ιστορικό υγείας του καθενός πρέπει να υπάρχει και αντίστοιχο διαιτολόγιο. Επίσης, τροφές που με βάση την έρευνα βοηθούν άτομα με ΟΑ (ξηροί καρποί, ελαιόλαδο) έχουν αυξημένο θερμιδικό φορτίο οπότε η συγκεκριμένη ποσότητα στην κατανάλωση αυτών θεωρείται κομβική και ειδική για τον καθένα.

 

 

Συμπέρασμα

Η οστεοαρθρίτιδα αποτελεί μια μορφή αρθρίτιδας με τεράστια «δημοφιλία». Η οποία με δεδομένη τη γήρανση του γενικού πληθυσμού και την αύξηση του σωματικού βάρους των ανθρώπων παγκόσμια θα αυξηθεί ολοένα και περισσότερο τα επόμενα χρόνια. Μαζί με τη φαρμακευτική αγωγή που θα προτείνει ο γιατρός και τη σωματική άσκηση, η επίτευξη ενός κατάλληλου σωματικού βάρους και η υιοθέτηση ενός μακροπρόθεσμου διαιτητικού πλάνου είναι το τετράπτυχο που πρέπει ο κάθε ασθενής να κινείται. Σαφώς, απαιτούνται περισσότερες έρευνες στο μέλλον που να συνδέουν τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων με ΟΑ σε σχέση με τη διατροφή. Τόσο για τη Μεσογειακή Διατροφή όσο και για άλλα διαιτητικά σχήματα.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
BDA, (2024). “Osteoarthritis and diet”. [online], [Ημερομηνία πρόσβασης: 3 Ιανουαρίου]. Διαθέσιμο στο: https://www.bda.uk.com/resource/osteoarthritis-diet.html

Morales-Ivorra, I., Romera-Baures, M., Roman-Viñas, B., Serra-Majem, L. (2018). Osteoarthritis and the Mediterranean Diet: A Systematic Review. Nutrients, 10(8), doi: 10.3390/nu10081030

Veronese, N., Ragusa, F. S., Dominquez, L. J., Cusumano, C. & Barbagallo, M. (2024). Mediterranean diet and osteoarthritis: an update. Aging Clinical and Experimental Research, 36(1), doi: 10.1007/s40520-024-02883-8

WHO, (2023). “Osteoarthritis”, [online], Ημερομηνία πρόσβασης: 3 Ιανουαρίου. Διαθέσιμο στο: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/osteoarthritis

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc