Ποιος είναι ο ρόλος της διατροφής σήμερα σε όσους και όσες παίζουν βόλεϊ; Είναι σημαντικό ένας επαγγελματίας αθλητής να παρακολουθείται από διαιτολόγο;

Λίγα λόγια για το άθλημα

Το βόλεϊ (ή πετοσφαίριση) είναι ένα δημοφιλές ομαδικό άθλημα που αποτελείται από έξι παίχτες. Αποτελεί μετά το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ το δημοφιλέστερο ομαδικό άθλημα παγκοσμίως. Χώρες όπως η Ρωσία, η Βραζιλία, οι ΗΠΑ, η Ιταλία, η Ιαπωνία, η Πολωνία, η Σερβία και η Κίνα αποτελούν τις παγκόσμιες δυνάμεις του αθλήματος. Η Βραζιλία μάλιστα αποτελεί τη χώρα με τις περισσότερες διακρίσεις σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Τόσο σε ομαδικό επίπεδο (άνδρες, γυναίκες) όσο και στο beach volleyball. Σε συλλογικό επίπεδο, οι παραπάνω χώρες μαζί με την Τουρκία έχουν τα κορυφαία εθνικά πρωταθλήματα παγκοσμίως.

 

Χαρακτηριστικά

Το βόλεϊ είναι ένα ομαδικό παιχνίδι που ανήκει σε μια ομάδα που περιλαμβάνουν «έμμεσες μάχες». Όπως το baseball και το cricket, είναι ένα ομαδικό σπορ που οι παίχτες δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους και το οποίο δεν έχει χρονική διάρκεια. Νικήτρια καθορίζεται όποια ομάδα κερδίσει τρία σετ. Η επαρκής ενεργειακή κάλυψη στους αθλητές είναι ένα κρίσιμο ζήτημα. Εξαρτάται κυρίως από τον τύπο, την ένταση και τη διάρκεια της σωματικής δραστηριότητας που σχετίζεται με αυτό που ασκείται και με τη διάρκεια του κύκλου προπόνησης. Η μέση ενεργειακή απαίτηση στους αθλητές είναι 50% υψηλότερη από αυτή των ενηλίκων. Υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο κάθε αθλητής δαπανά 450 – 600 Kcal ανά ώρα. Φυσικά, οι αθλητές μεταξύ τους δεν έχουν τα ίδια σωματοδομικά χαρακτηριστικά μια και πχ η θέση του λίμπερο δεν έχει τις ίδιες απαιτήσεις με εκείνη του ακραίου. Ούτε και η συμμετοχή τους στον αγώνα είναι του ίδιου επιπέδου κατανάλωσης ενέργειας.

 

 

Επηρεάζει η διατροφή τους αθλητές;

Στο ερώτημα αυτό ήρθε να απαντήσει μια πολύ πρόσφατη μελέτη, η οποία είχε στόχο να αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα μιας παρέμβασης αθλητικής διατροφικής εκπαίδευσης (SNEI) διάρκειας 12 εβδομάδων σε αθλήτριες βόλεϊ ηλικίας 18 έως 25 ετών στο Ταμίλ Ναντού της Ινδίας, με έμφαση στη βελτίωση της διατροφικής γνώσης, των διατροφικών συνηθειών, της σύστασης σώματος και αθλητικές επιδόσεις.

Χρησιμοποιώντας ένα σχεδιασμό μιας ομάδας πριν και μετά τη δοκιμή, 30 συμμετέχοντες υποβλήθηκαν σε SNEI, αποτελούμενο από δομημένες εκπαιδευτικές συνεδρίες που κάλυπταν θέματα όπως η ενεργειακή πρόσληψη, τα μακροθρεπτικά συστατικά και η ενυδάτωση. Οι αξιολογήσεις απόδοσης περιλάμβαναν δοκιμές ευκινησίας, κατακόρυφου άλματος, άλματος σε πλάτος και δύναμης χρησιμοποιώντας τυποποιημένα πρωτόκολλα.

 

Μετά την παρέμβαση, οι συμμετέχοντες επέδειξαν σημαντικές βελτιώσεις σε πολλούς τομείς. Η γνώση της αθλητικής διατροφής αυξήθηκε σημαντικά, με τη μέση βαθμολογία να αυξάνεται από 65,4 ± 7,2 σε 82,7 ± 6,5. Η διατροφική πρόσληψη σημείωσε αξιοσημείωτες βελτιώσεις, ιδιαίτερα στην κατανάλωση πρωτεϊνών και λίπους, αντανακλώντας τη συμμόρφωση με τις διατροφικές οδηγίες. Οι αξιολογήσεις της σωματικής σύνθεσης αποκάλυψαν μειωμένη μάζα λίπους, υποδεικνύοντας βελτιώσεις στη σύσταση του σώματος. Οι μετρήσεις απόδοσης παρουσίασαν σημαντικές βελτιώσεις, συμπεριλαμβανομένης της ευκινησίας, του κατακόρυφου ύψους άλματος, της ευρείας απόστασης άλματος και της δύναμης, υπογραμμίζοντας τη βελτιωμένη αθλητική απόδοση.

 

Η έρευνα κατέληξε στο ότι τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι το SNEI 12 εβδομάδων ενίσχυσε αποτελεσματικά τις γνώσεις αθλητικής διατροφής, τις διατροφικές συνήθειες, τη σύσταση του σώματος και την αθλητική απόδοση μεταξύ των παικτών βόλεϊ ηλικίας 18 έως 25 ετών στο Ταμίλ Ναντού της Ινδίας. Η ενσωμάτωση της διατροφικής εκπαίδευσης στα προγράμματα ανάπτυξης αθλητών είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτιστοποίηση της απόδοσης και την ενίσχυση των ενημερωμένων διατροφικών πρακτικών. Η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία των στοχευμένων παρεμβάσεων προσαρμοσμένων στις μοναδικές ανάγκες των αθλητών, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου οι πόροι για διατροφική εκπαίδευση μπορεί να είναι περιορισμένοι (Palani, Raj, Kalmykova, Sanjaykumar & Korsun, 2024).

 

Τι συγκεκριμένα χρειάζεται ένας βολεϊμπολίστας;

Ας ξεκινήσουμε από τα μακροθρεπτικά συστατικά:

 

Ανάγκες σε υδατάνθρακες

Οι παίκτες με περισσότερο από 60 λεπτά χρόνο παιχνιδιού θα πρέπει να καταναλώνουν 1-1,2 γραμμάρια υδατανθράκων ανά κιλό σωματικού βάρους στα γεύματα και τα σνακ. Για παράδειγμα: Μια γυναίκα που ζυγίζει 70 κιλά θα πρέπει να έχει περίπου 70 έως 84 γραμμάρια υδατανθράκων σε κάθε γεύμα ή σνακ. Ένας άνδρας αντίστοιχα βάρους 90 κιλών πρέπει να λαμβάνει περίπου 90-110γρ. Ποσοστιαία, οι θερμίδες που αντιστοιχούν στους υδατάνθρακες πρέπει να ξεπερνούν το 50%, σε περιπτώσεις μπορεί να ξεπερνούν και το 60%. Ποιες είναι αυτές;

Ανάλογα με τη θέση του παίχτη. Για παράδειγμα, ο λίμπερο της κάθε ομάδας συνήθως αγωνίζεται περισσότερο από τους υπόλοιπους συμπαίχτες του οπότε το ποσό των υδατανθράκων που λαμβάνει μπορεί να ξεπερνά τα 1,2γρ/κιλό σωματικού βάρους.

Επίσης, οι υδατάνθρακες παίζουν κεντρικό ρόλο στη ρύθμιση του μυϊκού γλυκογόνου, το οποίο με τη σειρά του παίζει μεγάλο ρόλο στην αντοχή ενός αθλητή. Μετά το πέρας του αγώνα, ειδικά όταν μιλάμε στο κορυφαίο επίπεδο, η κατανάλωση υδατανθράκων είναι πολύ σημαντική για την αναπλήρωση των αποθεμάτων του μυϊκού γλυκογόνου.

 

 

Ανάγκες σε πρωτεΐνες

Οι πρωτεΐνες αποτελούν βασικά δομικά συστατικά και τα βασικά συστατικά των μυών μας. Η ημερήσια κατανάλωση πρέπει να είναι από 1,2 – 1,8γρ ανά κιλό σωματικού βάρους καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ωρου. Οι ανάγκες αυτές ποικίλουν ανάλογα με τη θέση. Πχ, ο ακραίος και ο διαγώνιος έχουν μεγαλύτερες ανάγκες από το λίμπερο. Οι ανάγκες έχουν να κάνουν με συνολικό αριθμό πρωτεϊνών και όχι μόνο ζωικών ή φυτικών.

 

 

Ανάγκες σε λίπος

Οι καθημερινές ανάγκες του αθλητή και της αθλήτριας σε λίπος δεν πρέπει να ξεπερνούν συνολικά το 30% επί του συνόλου των προσλαμβανόμενων θερμίδων. Αποτελούν την πιο βραδύκαυστη μορφή ενέργειας από τις τρεις (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπος) κι αυτή που μεταβολίζει τις λιποδιαλυτές βιταμίνες (A, D, E, K).

 

Ανάγκες σε υγρά

Η ενυδάτωση ενός αθλητή είναι η πλέον κομβική όσον αφορά τις επιδόσεις του. Μειωμένη ενυδάτωση σημαίνει μειωμένη αντοχή, μειωμένη συγκέντρωση, κούραση και τελικά μειωμένη απόδοση οπότε μεγάλες πιθανότητες αποτυχίας. Οι ανάγκες καλύπτονται καθ’ όλη τη διάρκεια όχι μόνο της μέρας του αγώνα αλλά ολόκληρης της εβδομάδας. Η ενυδάτωση πρέπει να γίνεται και κατά τη διάρκεια του αγώνα και συνολικά τα υγρά που πρέπει να λαμβάνει ένας ενήλικας αθλητής μέσω διατροφής και πόσιμου νερού κυμαίνονται από 3,5 – 4 λτ καθημερινά.

 

Ιδιαιτερότητες

Η δίαιτα ενός επαγγελματία βολεϊμπολίστα δεν πρέπει να περιορίζεται στην ημέρα του αγώνα. Τότε, το σώμα δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Η διατροφή ενός βολεϊμπολίστα και μιας βολεϊμπολίστριας για να έχει αποτέλεσμα και συνέπεια πρέπει να ακολουθείται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ανάμεσα στους αθλητές υπάρχουν διαφορές στη σωματοδομή, τις διατροφικές προτιμήσεις, τη θρησκεία, τη θέση, το ιστορικό υγείας, οπότε ουδείς μπορεί να λάβει ένα «γενικό διαιτολόγιο» αλλά μόνο εξατομικευμένο και σε συνεργασία με τον προπονητή και τους γυμναστές της ομάδας. Μεγάλο ρόλο παίζει η διατροφή πριν, κατά και μετά τη διάρκεια ενός αγώνα. Πόσω μάλλον όταν μιλάμε για τουρνουά. Λόγω της φύσης του αθλήματος, μπορεί οι αθλητές να μην έρχονται σε επαφή μεταξύ τους, οπότε να μειώνουν τις πιθανότητες τραυματισμών αλλά τα συνεχή άλματα και οι πτώσεις δημιουργούν αυξημένες συνθήκες τραυματισμών των ποδιών. Σε αυτή την περίπτωση, η παρακολούθηση από διαιτολόγο για να καλύψει τις ανάγκες του αθλητή σε μαγνήσιο, σίδηρο, βιταμίνη D και ασβέστιο πρέπει να θεωρείται δεδομένη από το σύνολο της αθλητικής κοινότητας.

 

 

Συμπέρασμα

Το βόλεϊ αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα ομαδικά αθλήματα με τεράστια απήχηση σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι υψηλές ανάγκες αθλητών και αθλητριών δύνανται να καλυφθούν μέσω της διατροφής. Αν όχι, μόνο τότε προτείνεται η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής. Ειδικά στο ελίτ επίπεδο η υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου διατροφικού πλάνου είναι επιβεβλημένη, όπως άλλωστε είδαμε και στην πρόσφατη μελέτη. Ο αθλητής οφείλει να καταναλώνει αρκετές θερμίδες προερχόμενες από συγκεκριμένες τροφές και (πολλά) σνακ και να ενυδατώνεται επαρκώς. Χρειάζονται ακόμα περισσότερες έρευνες που να συνδέουν το ρόλο της διατροφής με το αγαπημένο αυτό άθλημα.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Palani, B., Raj, Y., Kalmykova, Y., Sanjaykumar, S. & Korsun, S. (2024). The effectiveness of a 12-week sport nutrition education intervention on female volleyball players performance. Physical Rehabilitation and Recreational Health Technologies, vol. 9, doi: https://doi.org/10.15391/prrht.2024-9(3).05

 

 

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc