Με ποιο τρόπο ένα σύνολο συμπεριφορών μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας, ψυχολογικά και σωματικά, αθλητές, επαγγελματίες και μη. Σε μια διαταραχή που ονομάζεται “αθλητική ανορεξία”.

 

Ορισμός

Η αθλητική ανορεξία (anorexia athletica) αποτελεί μια διατροφική διαταραχή που εμφανίζεται σε αθλητές λόγω περιορισμών στην πρόσληψη ενέργειας που προκύπτουν από παράγοντες όπως η πίεση της απόδοσης, ο έλεγχος του βάρους ή οι αισθητικές προσδοκίες. Αυτή η πάθηση (η οποία δεν συμπεριλαμβάνεται στο εγχειρίδιο DSM-V) μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά, ορμονικά και μεταβολικά προβλήματα λόγω της διαταραχής του ενεργειακού ισοζυγίου από τη μη κάλυψη των καθημερινών ενεργειακών αναγκών με ένα έντονο πρόγραμμα προπόνησης. Είναι με άλλα λόγια ένα μοτίβο προβληματικής σχέσης με την άσκηση και τη διατροφή.

 

Ουσιαστικά ο αθλητής ή η αθλήτρια περιορίζει υπερβολικά τις θερμίδες ώστε να διατηρήσει είτε να επιτύχει ένα συγκεκριμένο πρότυπο βάρους. Επιπλέον, ασκείται υπερβολικά ακόμα και η άσκηση να συνοδεύεται από πόνο και τραυματισμό. Η προτεραιότητα τέτοιων ατόμων βάζει την υποκειμενική (συχνά διαστρεβλωμένη) εμφάνιση πάνω από την υγεία (κάτι επίσης κοινό με τη νευρική ανορεξία). Εδώ η διαστρέβλωση ή το γνωστικό σφάλμα έχει να κάνει με το ότι «όσο πιο αδύνατος/η είμαι τόσο πιο εύκολα θα πιάσω το στόχο μου».

 

Ποιους αφορά

Έχει συνδεθεί περισσότερο με αθλητές ατομικών σπορ. Όπως η (ρυθμική & ενόργανη) γυμναστική, οι αποστάσεις, η κολύμβηση, η ποδηλασία, οι χαμηλές κατηγορίες στην πάλη και το μπαλέτο. Δεν είναι σύνηθες σε ομαδικά αθλήματα. Αφορά εξίσου και τα δυο φύλα.

 

Αιτίες

Για τις διατροφικές διαταραχές που αφορούν αθλητές, η αιτιολογία τους ποικίλει από περιστατικό σε περιστατικό. Συχνά όμως αφορούν τα εξής:

• Το άγχος του πρωταθλητισμού: Το αμείλικτο άγχος και η πίεση του πρωταθλητισμού, μπορεί να κάνει έναν αθλητή ή μια αθλήτρια να είναι πέραν του δέοντος σχολαστικός/ή με το φαγητό (μια και γνωρίζει τη σημασία στην επίτευξη ρεκόρ ή γενικά διακρίσεων). Επιβάλλει όμως έτσι διαιτητικούς περιορισμούς χωρίς ουσία με συνέπεια να σιτίζεται πολύ χαμηλότερα από ό,τι πραγματικά απαιτείται.
• Αθλήματα Κατηγορίας Βάρους: Σε αθλήματα όπως η πυγμαχία, το τζούντο, η άρση βαρών, το τάε κβο ντο και η κωπηλασία, οι αθλητές πρέπει να παραμένουν εντός μιας συγκεκριμένης κατηγορίας βάρους. Η πίεση για γρήγορη απώλεια βάρους μπορεί να οδηγήσει σε:

 

1. Παράλειψη γευμάτων
2. Μείωση της πρόσληψης νερού
3. Υπερβολική άσκηση
4. Ανθυγιεινές, γρήγορες μεθόδους απώλειας βάρους πυροδοτώντας διατροφικές διαταραχές.

 

• Υπερπροπόνηση και έλλειψη ενέργειας: Οι αθλητές που συμμετέχουν σε μακροχρόνια και υψηλής έντασης προπόνηση έχουν σημαντικές ενεργειακές ανάγκες. Ωστόσο, αν η ημερήσια πρόσληψη ενέργειας δεν ευθυγραμμίζεται με αυτήν την ανάγκη, με την πάροδο του χρόνου μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα όπως:

 

1. Κόπωση
2. Μείωση της απόδοσης
3. Απώλεια μυϊκής μάζας
4. Αργή αποκατάσταση
5. Μειωμένη συγκέντρωση .

 

 

Συμπτώματα

Η σταθερά πολύ χαμηλή πρόσληψη ενέργειας έχει σαν αποτέλεσμα ποικίλα συμπτώματα όπως:

1. Υπερκινητικότητα
2. Χρόνια κόπωση και χαμηλή ενέργεια
3. Χαμηλός καρδιακός ρυθμός σε ηρεμία
4. Απώλεια μυϊκής μάζας και αδυναμία
5. Μειωμένη οστική πυκνότητα
6. Εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος, συχνές ασθένειες
7. Ακανόνιστη έμμηνος ρύση σε αθλήτριες
8. Συχνοί τραυματισμοί και αργή ανάρρωση
9. Απώλεια βάρους ή ακανόνιστες αλλαγές βάρους
10. Συμπτώματα που σχετίζονται με την απόδοση
11. Μείωση της προπονητικής ικανότητας
12. Παρατεταμένος χρόνος ανάρρωσης
13. Προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης
14. Αλλαγές στη διατροφική συμπεριφορά
15. Αφυδάτωση
16. Παράλειψη γευμάτων ή υπερβολική μείωση μερίδων
17. Αποφυγή ομάδων τροφίμων όπως υδατάνθρακες και λίπη
18. Επιθυμία αντιστάθμισης των καταναλισκόμενων θερμίδων με άσκηση

 

Τα συμπτώματα μπορεί να είναι πρώιμες ενδείξεις ενεργειακής ανεπάρκειας σε αθλητές και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με ένα σωστό διατροφικό πλάνο (Yigit, 2025).

Επιπλέον, αθλητές με το συγκεκριμένο τύπο ανορεξίας εμφανίζονται να παρουσιάζουν αρκετό άγχος με τη διατροφή τους, μειωμένη αυτοεκτίμηση και εμμονή με το να επιτύχουν την ιδανική επίδοση.

 

 

Θεραπεία

Ο πρώτος μας στόχος στο πλαίσιο της θεραπείας της αθλητικής ανορεξίας είναι η αποκατάσταση του ενεργειακού ισοζυγίου του/ης αθλητή/ριας. Κι αυτή να γίνει παράλληλα με διατροφή πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, νερό και φυτικές ίνες προκειμένου να αποκατασταθεί η θρέψη, η ορθή εντερική λειτουργία και να εξασφαλιστεί η σταθερή απόδοση του/ης αθλητή/ριας.

Για να γίνει αυτό ο διαιτολόγος-διατροφολόγος προσδιορίζει τις ακριβείς ενεργειακές ανάγκες του περιστατικού με βάση το άθλημα, την προπόνηση, το στόχο βάρους (αν μιλάμε για τέτοιο άθλημα προκειμένου να μην αλλάξει κατηγορία ο/η αθλητής/ρια), το ιστορικό υγείας, την ηλικία, το φύλο και τη ρουτίνα του/ης.

Παράλληλα, κρίνεται απαραίτητο η παρακολούθηση στα αρχικά στάδια από ψυχολόγο. Αν έχει διαπιστωθεί ότι η μακροπρόθεσμη έλλειψη θρεπτικών συστατικών οδήγησε σε πάθηση όπως πχ σιδηροπενική αναιμία ή οστεοπενία, είναι αναγκαίο να υπάρξει και παρακολούθηση από σχετική ειδικότητα ιατρού.

 

 

 

Επίλογος

Η αθλητική ανορεξία δεν αποτελεί (ακόμα) επίσημα είδος διατροφικής διαταραχής (ούτε από το DSM-V ούτε από το ICD-XI). Αποτελεί όμως το προπαρασκευαστικό στάδιο για να αποκτήσει κάποιος/α όλα τα χαρακτηριστικά και τα συμπτώματα που αφορούν μια διατροφική διαταραχή. Αποτελεί ένα επικίνδυνο status για κάθε αθλητή/τρια, ένα γνωστικό σφάλμα για τη διατροφή και την άσκηση που οδηγεί από σωματικά (πόνος, ορμονικά θέματα, μειωμένη απόδοση, συχνοί τραυματισμοί) μέχρι ψυχολογικά (άγχος, κατάθλιψη, εμμονές, διαστρεβλωμένη εικόνα σώματος) συμπτώματα και τελικά σοβαρά θέματα υγείας. Το συντομότερο που γίνει η διάγνωση το ασφαλέστερο για την ορθή πρόοδο του περιστατικού. Επιπλέον, η αθλητική ανορεξία μπορεί να συνυπάρχει με νευρική βουλιμία, ορθορεξία, προσκόλληση σε υψηλές αθλητικές αποδόσεις και νευρική ανορεξία. Ειδικότερα άτομα με ήδη διαγνωσμένη διατροφική διαταραχή είναι πιο πιθανό να την εμφανίσουν και κυρίως άτομα που κάνουν πρωταθλητισμό και δεν παρακολουθούνται από διαιτολόγο προκειμένου και να γνωρίζουν τον ακριβή αριθμό θερμίδων που πρέπει να λαμβάνουν για να σταθεροποιούν υψηλές επιδόσεις αλλά και να παραμένουν σωματικά, ψυχικά και πνευματικά υγιείς.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Yigit, Y. (2025). “Anorexia athletica: Eating disorders in athletes”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 3 Δεκέμβρη]. Διαθέσιμο στο: https://www.batigoz.com/en/health-guide/anorexia-athletica-eating-disorders-in-athletes

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc