Επηρεάζεται το σωματικό μας βάρος από τις ώρες έκθεσης στις οθόνες;

Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε αν η αύξηση καθημερινής έκθεσης στις οθόνες (τηλεόραση, υπολογιστής, κινητό κτλ), συσχετίζεται με την αύξηση της παχυσαρκίας ή όχι.

Είναι μια πραγματικότητα ότι με την πρόοδο της τεχνολογίας η έκθεσή μας σε συσκευές όπως η τηλεόραση, η ταμπλέτα, το λάπτοπ, τα «έξυπνα τηλέφωνα» (smartphones) και οι παιχνιδομηχανές, έχει αποτέλεσμα οι συνολικές ώρες που απασχολούμαστε ξεπερνούν τις 12 ακόμα και 16 ώρες συνολικά το 24ώρο.

 

Τόσο λόγω του κορωνοϊού (επιδίωξη αποφυγής συγχρωτισμού σε δημόσιες υπηρεσίες, εμπορικά καταστήματα και σούπερ μάρκετ) όσο και λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης, η προσκόλλησή μας σε υπολογιστές και smartphones για να εκτελούμε διάφορες λειτουργίες/ανάγκες (από πληρωμές λογαριασμών μέχρι παραγγελία προϊόντων και υπηρεσιών, παρακολούθηση συναυλιών on line, περιήγηση σε on line μουσεία κοκ.), έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο. Ειδικά όμως στην εποχή του κορωνοϊού όπου μαθήματα από εκπαιδευτικούς οργανισμούς αλλά και εξεταστικές ολόκληρες πραγματοποιούνται υπό τη μορφή τηλεδιάσκεψης, όπου επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες γίνονται αυστηρά διαδικτυακά, οι ώρες προσκόλλησης σε μια οθόνη γίνονται ολοένα και πιο αυξημένες και αποτελούν ένα απότοκο της εποχής μας. Επίσης, πολλά κράτη προτείνουν την τηλε-εργασία ως ένα νέο τρόπο εργασίας στο ανθρώπινο δυναμικό των ιδιωτικών & δημόσιων εταιριών.

Η επιστημονική κοινότητα παρακολουθώντας αυτή την εξέλιξη θέλησε να επικεντρωθεί στο αν υπάρχει σχέση ανάμεσα στην αύξηση του σωματικού βάρους και την αυξημένη έκθεσή μας στις οθόνες.

 

Οι έρευνες

Συγκεκριμένα, το 2014 οι Decelis, Jafo και Fox εστίασαν στον χρόνο που περνούν παιδιά από τη γειτονική μας Μάλτα πίσω από μια τηλεόραση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η Μάλτα θεωρείται ως μια από τις χώρες που έχουν τα υψηλότερα επίπεδα παχυσαρκίας, ενήλικης και παιδικής (WHO, 2013).

Οι τρεις επιστήμονες καταμέτρησαν δείγμα από 1.126 αγόρια και κορίτσια ηλικίας 10-11 ετών και κατέληξαν στο ότι το 25% των παιδιών ξεπέρασε τις 2 ώρες παρακολούθησης ημερησίως και τα παχύσαρκα παιδιά πέρασαν πολύ περισσότερη ώρα στην τηλεόραση σε σχέση με αυτά με το φυσιολογικό βάρος (Decelis, Jago & Fox, 2014).

 

Σε μια πιο πρόσφατη έρευνα που συμπεριέλαβε ενήλικες, ο Chris Wharton από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, εξέτασε αν οι συμμετέχοντες άλλαζαν διατροφικό μοτίβο ανάλογα με το πόσες ώρες κάθονταν πίσω από μια οθόνη. Διαπίστωσε ότι εκείνοι οι οποίοι περνούν υπερβολικά πολύ χρόνο (17,5 ώρες / 24ωρο) πίσω από μια οθόνη, ανέφεραν το λιγότερο υγιεινά διατροφικά πρότυπα και τα φτωχότερα χαρακτηριστικά που σχετίζονται με την υγεία σε σύγκριση με τους μέτριους και ελαφριούς χρήστες, οι οποίοι κατά μέσο όρο 11,3 και 7 ώρες χρήσης οθόνης ανά ημέρα, αντίστοιχα.

 

“Πολλή βιβλιογραφία που σχετίζεται με το χρόνο της οθόνης επικεντρώθηκε κυρίως στην τηλεόραση“, δήλωσε ο Wharton. “Αλλά με την πρόοδο όλων αυτών των άλλων τύπων συσκευών που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, θέλαμε να δούμε πώς οι συμπεριφορές και οι παράγοντες υγείας σχετίζονται με μια ποικιλία συσκευών που βασίζονται στην οθόνη.”

 

Για τη μελέτη, περισσότεροι από 900 ενήλικες σε όλες τις ΗΠΑ που ήταν χρήστες τηλεόρασης και τουλάχιστον μιας άλλης συσκευής με οθόνη κλήθηκαν να ολοκληρώσουν μια έρευνα για να αξιολογήσουν τη χρήση της οθόνης σε πολλές συσκευές, διατροφικές συνήθειες, διάρκεια και ποιότητα ύπνου, άγχος, αυτοαξιολογημένη υγεία, σωματική δραστηριότητα και δείκτη μάζας σώματος.

Μεταξύ των ευρημάτων, οι μοναδικές διατροφικές συνήθειες συσχετίστηκαν με διαφορετικούς τύπους χρήσης οθόνης, έτσι ώστε οι μεγάλοι χρήστες τηλεόρασης και smartphone να εμφανίζουν τα λιγότερο υγιεινά διατροφικά μοτίβα σε σύγκριση με τους μεγάλους χρήστες συσκευών, φορητών υπολογιστών και tablet που συνδέονται με τηλεόραση.

Επιπλέον, οι μεγάλοι χρήστες smartphone ανέφεραν τη χαμηλότερη ποιότητα ύπνου.

Ο Wharton διερεύνησε επίσης το φαινόμενο της υπερβολικής παρακολούθησης, που ορίστηκε ως παρακολούθηση πολλών επεισοδίων ενός τηλεοπτικού προγράμματος σε μία μόνο φορά και διαπίστωσε ότι συσχετίστηκε σημαντικά με λιγότερο υγιεινά διατροφικά πρότυπα, όπως η συχνότητα κατανάλωσης γρήγορου φαγητού, η κατανάλωση οικογενειακών γευμάτων μπροστά από τηλεόραση και αντιληπτό άγχος.

“Συνεργαζόμαστε με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Και σε πολλές από αυτές τις συσκευές, οι μεγάλοι χρήστες ασχολήθηκαν με μεγάλη κατανάλωση γρήγορου φαγητού. Επομένως, η ευκολία (χρήση οθόνης) φαίνεται να σχετίζεται με την ευκολία του γρήγορου φαγητού” δήλωσε ο ίδιος.

Δηλαδή, με εξαίρεση τους φορητούς υπολογιστές, τους οποίους ο Wharton αποδίδει στην πιθανότητα οι φορητοί υπολογιστές να χρησιμοποιούνται συχνότερα για εργασία παρά ψυχαγωγία.

 

Ο Wharton τόνισε ότι τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης θέτουν τα θεμέλια για μελλοντική έρευνα σχετικά με τις παρεμβάσεις στο χρόνο της οθόνης, διότι δίνουν στους ερευνητές μια εικόνα για το ποιες αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία σχετίζονται με τους τύπους συσκευών.

 

“Όταν εξετάζουμε τις παρεμβάσεις για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να τρώνε πιο υγιεινά, καθώς σχετίζεται με τον χρόνο της οθόνης, ίσως δεν μπορούμε απλώς να επικεντρωθούμε στην τηλεόραση. Το smartphone μπορεί να είναι ένας άλλος πολύ σημαντικός παράγοντας σε αυτό. Είτε αν θέλουμε να βελτιώσουμε τη σωματική δραστηριότητα, ίσως δεν χρειάζεται να σκεφτόμαστε smartphone, αλλά πρέπει να σκεφτόμαστε τηλεοράσεις” τόνισε ο Wharton.

 

Σε μια άλλη μελέτη, η οποία εκκρεμεί προς το παρόν η δημοσίευσή της, ο Wharton ζήτησε από 10 συμμετέχοντες να εγκαταλείψουν οποιαδήποτε χρήση οθόνης από τη στιγμή που έφτασαν στο σπίτι μετά τη δουλειά μέχρι τη στιγμή που κοιμήθηκαν για δύο εβδομάδες.

“Έχουμε ορισμένα ποιοτικά δεδομένα για να προτείνουμε ότι όταν οι άνθρωποι απομακρύνουν τις οθόνες από τη ζωή τους τη νύχτα, συμβαίνουν μαγικά πράγματα. Τα αρχικά αποτελέσματα δείχνουν ότι οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν τι να κάνουν με αυτήν τη φορά, οπότε κάνουν πράγματα όπως να ξοδεύουν περισσότερο πρόσωπο με πρόσωπο με την οικογένεια και τους φίλους τους, να μαγειρεύουν και να προετοιμάζουν φαγητό, να είναι σωματικά ενεργοί και να ασχολούνται με τα χόμπι. που ικανοποιούν με σωματικά υγιείς τρόπους και ψυχικά υγιείς τρόπους που δεν παίρνετε όταν η πλειοψηφία της ημέρας σας ασχολείται με οθόνες“.

Ο ίδιος ο Wharton έχει προσπαθήσει να είναι ιδιαίτερα συνειδητοποιημένος για τη χρήση του χρόνου της οθόνης του κατά τη διάρκεια της πανδημίας (μάλιστα έχει πάρει βιολί), μια εποχή που πολλοί από εμάς ακούνε το αντίθετο μήνυμα.

«Ανησυχώ όταν λένε οι άνθρωποι: Τώρα είναι η ώρα να ανανεώσετε τη συνδρομή σας στο Netflix. Τι άλλο θα κάνετε;» αναρωτήθηκε ο Wharton. “Θα το γύριζα στο κεφάλι του και θα έλεγα,” Ωχ, τώρα είναι η ώρα να σκεφτώ όλα τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε εκτός από το να κάθομαι μπροστά στις οθόνες” (Vizcaino, Buman, DesRoches & Wharton, 2020).

 

 

 

Επίλογος

Συμπερασματικά, στην εποχή της πανδημίας του κορωνοϊού αναμενόμενα παραμένουμε περισσότερες ώρες σπίτι και όλοι έχουμε αυξήσει κάθετα την καθημερινή μας ενασχόληση με οθόνες (από τηλεοράσεις μέχρι υπολογιστές και smartphones). Σχεδόν όλες μας οι ενέργειες συνδέονται με μια οθόνη: Εργασία, Φαγητό, Υπηρεσίες, Διαβίωση. Ωστόσο, με βάση τη διαθέσιμη βιβλιογραφία, αυτό τείνει να δημιουργήσει ένα μοτίβο συμπεριφοράς για τις διατροφικές μας προτιμήσεις τέτοιο ώστε και η ποιότητα να είναι χαμηλή αλλά και η αύξηση του σωματικού βάρους να αποτελεί μια πραγματικότητα. Περαιτέρω έρευνες απαιτούνται για να βγουν σαφέστερα συμπεράσματα αλλά η προσοχή και η επαγρύπνηση όλων πρέπει να θεωρείται δεδομένη ως προς την πιθανότητα αύξησης σωματικού βάρους και να οδηγηθούμε στην παχυσαρκία αλλά και την επιλογή καλύτερων διατροφικών επιλογών.

Ειδικά στην εποχή του κορωνοϊού όπου το κλείσιμο στο σπίτι, ο όποιος περιορισμός στη σωματική δραστηριότητα (ως προς το είδος), η μείωση της κοινωνικότητάς μας, αποτελούν κάποιους από τους παράγοντες που η κατάθλιψη έχει τριπλασιαστεί (Ettman et al, 2020).

Οπότε, οι επόμενες έρευνες κρίνεται εποικοδομητικό να σταθούν στο πως και εάν η κατάθλιψη ως προδιαθεσικός παράγοντας κακών διατροφικών επιλογών ή/και εμφάνισης/διατήρησης παχυσαρκίας επηρεάζεται από την αυξανόμενη έκθεσή μας σε οθόνες.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Decelis, A., Jago, R. & Fox, K. R. (2014). Physical activity, screen time and obesity status in a nationally representative sample of Maltese youth with international comparisons. BMC Public Health, 14(664), doi: doi:10.1186/1471-2458-14-664

Ettman, C. K., Abdalla, S. M., Cohen, G. H., Sampson, L., Vivier, P. M. & Galea, S. (2020). Prevelance of depression symptoms in US adults before and during the COVID-19 pandemic. Jama Network Open, 3(9), doi: 10.1001/jamanetworkopen.2020.19686

Vizcaino, M., Buman, M., DesRoches, T. & Wharton, C. (2020). From TVs to tablets: the relation between device-specific screen time and health-related behaviors and characteristics. BMC Public Health, 20(1), doi: 10.1186/s12889-020-09410-0

WHO, (2013). “Nutrition, Physical activity and Obesity” [online]. [ημερομηνία πρόσβασης 19 Οκτώβρη]. Διαθέσιμο στο: https://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0015/243312/Malta-WHO-Country-Profile.pdf?ua=1

 

 

Καραμπέρη Κατερίνα

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc