Ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας (πρέπει να) αποτελεί η αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας. Μια πάθηση που αφορά ολοένα και περισσότερα ελληνόπουλα, μια πάθηση που απασχολεί και θα απασχολήσει έντονα το Εθνικό σύστημα υγείας τα επόμενα χρόνια. Σε αυτό το άρθρο θα επιχειρήσουμε να μελετήσουμε αν υπάρχει σχέση ανάμεσα στον ύπνο και την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας.

 

Παχυσαρκία

Η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της θερμιδικής ανισορροπίας (ελάχιστες θερμίδες που καταναλώνονται για την ποσότητα θερμίδων που προσλαμβάνονται) και επηρεάζεται από γενετικούς, συμπεριφορικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η παιδική παχυσαρκία έχει άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία:

• Οι παχύσαρκοι νέοι είναι πιο πιθανό να έχουν παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις, όπως υψηλή χοληστερόλη ή υψηλή αρτηριακή πίεση. Σε ένα πληθυσμιακό δείγμα ηλικίας 5 έως 17 ετών, το 70% των παχύσαρκων νέων παρουσίαζε τουλάχιστον έναν παράγοντα κινδύνου για καρδιαγγειακές παθήσεις.
• Τα παιδιά και οι έφηβοι που είναι παχύσαρκοι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για προβλήματα οστών και αρθρώσεων, άπνοια ύπνου και κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα όπως ο στιγματισμός και η κακή αυτοεκτίμηση.
• Οι παχύσαρκοι νέοι είναι πιο πιθανό από ό, τι οι νέοι με κανονικό βάρος να γίνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες και επομένως διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για συναφή προβλήματα υγείας ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιακών παθήσεων, του διαβήτη τύπου 2, του εγκεφαλικού επεισοδίου, πολλών τύπων καρκίνου και της οστεοαρθρίτιδας.

Οι υγιείς συνήθειες του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένης της υγιεινής διατροφής και της σωματικής άσκησης, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο να γίνουν παχύσαρκοι και να αναπτυχθούν σχετικές ασθένειες (Ogden, Carroll, Curtin, Lamb & Flegal, 2010).

 

Παιδική παχυσαρκία

Η παιδική παχυσαρκία έχει τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Ο επιπολασμός της στα παιδιά ηλικίας 6 έως 11 ετών αυξήθηκε από 6,5% το 1980 σε 19,6% το 2008. Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας μεταξύ εφήβων ηλικίας 12 έως 19 ετών αυξήθηκε από 5,0% σε 18,1%.

Μάλιστα, η Ελλάδα αλλά και άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Κύπρος, Μάλτα) έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Ευρώπη, καθώς περίπου ένα στα πέντε παιδιά (ποσοστό 18% έως 21% ανάλογα με τη χώρα) είναι παχύσαρκο. Αυτό προκύπτει από τα τελευταία στοιχεία για τα έτη 2015-2017 που παρουσίασε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Μελέτη της Παχυσαρκίας στη Βιέννη. Τα χαμηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας, από 5% έως 9% του συνόλου των παιδιών, υπάρχουν σε Γαλλία, Νορβηγία, Δανία, Ιρλανδία και Λετονία.  Στο ίδιο συνέδριο τονίστηκε ότι υπέρβαροι και παχύσαρκοι κινδυνεύουν περισσότερο από τουλάχιστον 12 διαφορετικούς καρκίνους, πέντε περισσότερους απ’ ό,τι πριν μια δεκαετία, σύμφωνα με μια νέα έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου Έρευνας για τον Καρκίνο (WCRF) που δόθηκε στη δημοσιότητα.

Οι καρκίνοι αυτοί είναι του ήπατος, των ωοθηκών, του προστάτη (προχωρημένος), του στομάχου, του στόματος και του λαιμού, του εντέρου, του μαστού (μετά την εμμηνόπαυση), της ουροδόχου κύστης, των νεφρών, του οισοφάγου, του παγκρέατος και της μήτρας (ενδομήτριου) (Onmed, 2017).

Μάλιστα, σε άρθρο της η Guardian σκωπτικά επισήμανε ότι για τα παιδιά στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, η Μεσογειακή Διατροφή είναι «νεκρή», σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η οποία αναφέρει ότι τα παιδιά στη Σουηδία είναι πιο πιθανό να καταναλώνουν περισσότερα ψάρια, ελαιόλαδο και ντομάτες από ό,τι στη Νότια Ευρώπη. Στην Κύπρο, ένα εκπληκτικό 43% των αγοριών και των κοριτσιών ηλικίας 9 ετών είναι είτε υπέρβαροι είτε παχύσαρκοι. Η Ελλάδα, η Ισπανία και η Ιταλία έχουν επίσης ποσοστά άνω του 40% (Boseley, 2018).

Τα αίτια της παιδικής παχυσαρκίας συνοψίζονται σε γενετικά, περιβαντολλογικά αλλά και στην έλλειψη σωματικής δραστηριότητας με τις διατροφικές συνήθειες βεβαίως να αποτελούν την κορυφή του προβλήματος. Η επιστημονική κοινότητα τα τελευταία χρόνια εστιάζει, ως προς τους περιβαντολλογικούς παράγοντες, στην έλλειψη ή στην κακή ποιότητα του ύπνου.

 

Μια από τις πιο περιεκτικές μελέτες σχετικά με τον πιθανό σύνδεσμο ανάμεσα στο μειωμένο ύπνο και την παιδική παχυσαρκία βρίσκει συναρπαστικές ενδείξεις ότι τα παιδιά που έλαβαν σταθερά λιγότερο από τις συνιστώμενες ώρες ύπνου κατά τη βρεφική ηλικία και την πρώιμη παιδική ηλικία είχαν αυξήσεις τόσο στην παχυσαρκία όσο και στην περιεκτικότητα ή το συνολικό σωματικό λίπος στην ηλικία των 7. Η μελέτη αυτή δεν βρίσκει κανένα στοιχείο για μια συγκεκριμένη περίοδο κατά την οποία ο ανεπαρκής ύπνος έχει μεγαλύτερη επίδραση στην παχυσαρκία.

 

“Η μελέτη μας κατέληξε σε πειστικές αποδείξεις ότι η λήψη υποδεέστερων ποσοτήτων ύπνου κατά τη διάρκεια της πρώιμης παιδικής ηλικίας είναι ένας ανεξάρτητος και ισχυρός παράγοντας κινδύνου για την παχυσαρκία και τη λιποθυμία“, λέει ο Elsie Taveras, επικεφαλής της Γενικής Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ. “Αντίθετα με κάποιες δημοσιευμένες μελέτες, δεν βρήκαμε μια συγκεκριμένη «κρίσιμη περίοδο» για την επίδραση της διάρκειας του ύπνου στην αύξηση του σωματικού βάρους. Αντίθετα, ο ανεπαρκής ύπνος ανά πάσα στιγμή στην πρώιμη παιδική ηλικία είχε αρνητικές επιπτώσεις», συμπλήρωσε.

Ενώ αρκετές μελέτες έχουν βρει στοιχεία για τη σχέση ύπνου και παχυσαρκίας στα μικρά παιδιά, λίγοι έχουν εξετάσει τις συνέπειες της διαρκούς στέρησης του ύπνου διαχρονικά ή έχουν χρησιμοποιήσει άλλα μέτρα εκτός από το Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος καθορίζει την παχυσαρκία με βάση μόνο το ύψος και το βάρος. Η παρούσα μελέτη ανέλυσε δεδομένα από το Project Viva, μια μακροπρόθεσμη έρευνα των επιπτώσεων στην υγεία πολλών παραγόντων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τη γέννηση. Οι πληροφορίες που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή τη μελέτη συγκεντρώθηκαν από τις μητέρες σε προσωπικές συνεντεύξεις όταν τα παιδιά τους ήταν περίπου 6 μήνες, 3 έτη και 7 ετών και από τα ερωτηματολόγια που ολοκληρώθηκαν όταν τα παιδιά ήταν ηλικίας 1, 2, 4, 5 και 6 ετών.

Μεταξύ άλλων ερωτήσεων, οι μητέρες ρωτήθηκαν πόσο χρόνο κοιμούνται τα παιδιά τους, τόσο τη νύχτα όσο και κατά τη διάρκεια της ημέρας, κατά τη διάρκεια μιας μέσης ημέρας. Οι μετρήσεις που έγιναν κατά την επταετή επίσκεψη περιλάμβαναν όχι μόνο το ύψος και το βάρος, αλλά και το συνολικό σωματικό λίπος, το κοιλιακό λίπος, την άλιπη σωματική μάζα και τις περιφέρειες μέσης και ισχίου – μετρήσεις που αντικατοπτρίζουν πιο πιστά τους καρδιομεταβολικούς κινδύνους από τον BMI μόνο. Ο μειωμένος ύπνος ορίζεται ως λιγότερο από 12 ώρες την ημέρα από την ηλικία από 6 μηνών έως 2 ετών, λιγότερο από 10 ώρες την ημέρα για την ηλικία των 3 και 4 και λιγότερο από 9 ώρες την ημέρα από την ηλικία 5 έως 7. Με βάση τις εκθέσεις των μητέρων σε κάθε ηλικία, σε μεμονωμένα παιδιά χορηγήθηκε βαθμολογία για τον ύπνο που κάλυπτε ολόκληρη την περίοδο μελέτης – από το 0, το οποίο αντιπροσώπευε το υψηλότερο επίπεδο περικοπής του ύπνου, σε 13, γεγονός που δείχνει ότι δεν υπάρχουν αναφορές ανεπαρκούς ύπνου.

 

Συνολικά, τα παιδιά με τις χαμηλότερες βαθμολογίες ύπνου είχαν τα υψηλότερα επίπεδα όλων των μετρήσεων σώματος που αντικατοπτρίζουν την παχυσαρκία και την λιπώδη κατάσταση, συμπεριλαμβανομένου του κοιλιακού λίπους που θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνο. Η συσχέτιση ήταν συνεπής σε όλες τις ηλικίες, αναφέροντας ότι δεν υπήρχε κρίσιμη περίοδος για την αλληλεπίδραση μεταξύ ύπνου και βάρους. Οι χαμηλότερες βαθμολογίες ύπνου ήταν συχνότερες σε σπίτια με χαμηλότερα εισοδήματα, λιγότερη εκπαίδευση στη μητέρα και μεταξύ φυλετικών και εθνοτικών μειονοτήτων, πάντως η συσχέτιση μεταξύ ύπνου και παχυσαρκίας / λιπώδους ισορροπίας δεν άλλαξε προσαρμόζοντας για αυτούς και άλλους παράγοντες.

 

Γεγονότα και συμβουλές για υγιείς συνήθειες ύπνου

Ενώ χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να καταλάβουμε πώς η διάρκεια του ύπνου επηρεάζει τη σύνθεση του σώματος, οι πιθανοί μηχανισμοί θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την επίδραση του ύπνου στις ορμόνες που ελέγχουν την πείνα και την κορεσμό. Οι διαταραχές των κιρκάδιων ρυθμών ή οι πιθανές κοινές γενετικές οδούς που εμπλέκονται τόσο στον ύπνο όσο και στον μεταβολισμό, η κακή ικανότητα λήψης αποφάσεων σχετικά με τις επιλογές τροφίμων και τις διατροφικές συμπεριφορές που προκαλούνται από τη στέρηση του ύπνου ή τις συνήθειες των νοικοκυριών που οδηγούν σε μειωμένο ύπνο και αυξημένη κατανάλωση τροφίμων. Ο ανεπαρκής ύπνος μπορεί επίσης να οδηγήσει σε αυξημένες ευκαιρίες φαγητού, ειδικά εάν ο χρόνος δαπανάται σε καθιστικές δραστηριότητες, όπως τηλεοπτική προβολή, όταν τα σνακ και η έκθεση σε διαφημίσεις για ανθυγιεινά τρόφιμα είναι κοινά.

 

“Ενώ χρειαζόμαστε περισσότερες δοκιμές για να διαπιστώσουμε εάν η βελτίωση του ύπνου οδηγεί σε μειωμένη παχυσαρκία μπορούμε τώρα να προτείνουμε οι κλινικοί γιατροί να διδάσκουν στους νέους ασθενείς και τους γονείς τους τρόπους για να πετύχουν έναν καλύτερο ύπνο της νύχτας – τα καφεϊνούχα ποτά αργά τη μέρα και την περικοπή των gadgets στην κρεβατοκάμαρα. Όλα αυτά συμβάλλουν στην προώθηση καλών συνηθειών ύπνου, τα οποία μπορούν επίσης να ενισχύσουν την εγρήγορση για το σχολείο ή την εργασία, να βελτιώσουν τη διάθεση και να βελτιώσουν τη συνολική ποιότητα ζωής”, συμπληρώνει ο Taveras (Taveras, Gillman, Pena, Redline & Rifas-Shiman, 2014).

 

Σύμφωνα με άλλη έρευνα, αν και ο χρόνος αφύπνισης δεν σχετίζεται με την παχυσαρκία, υπήρξε μια σημαντική σχέση δόσης-ανταπόκρισης μεταξύ της καθυστερημένης κατάκλισης ή των βραχέων ωρών ύπνου και της παιδικής παχυσαρκίας. Σε σύγκριση με παιδιά με 10 ή περισσότερες ώρες ύπνου, ο προσαρμοσμένος λόγος πιθανότητας ήταν σαφώς μεγαλύτερος [1,49 (95% διάστημα εμπιστοσύνης 1,08-2,14)] για αυτούς με ύπνο 9-10 ωρών, [1,89 (1,34-2,73)] για εκείνους με ύπνο 8-9 ωρών και 2.87 [(1.61-5.05)] για εκείνους με <8 ώρες ύπνο, μετά από προσαρμογή για την ηλικία, το φύλο, την παχυσαρκία και άλλους παράγοντες του τρόπου ζωής (Sekine et al, 2002).

Οι δύσκολες ώρες ύπνου και η βραχεία διάρκεια του ύπνου έχουν επίσης αποδειχθεί ότι επηρεάζουν αρνητικά την ανάπτυξη του παιδιού και την ψυχική υγεία των γονέων (Paul el al, 2016).

 

Ποιες είναι οι ιδανικές ώρες ύπνου ανά ηλικία;

Το Αμερικανικό Ίδρυμα Ύπνου (National Sleeping Foundation [NSF]), δημιούργησε τον κάτωθι πίνακα, σύμφωνα με τον οποίο σημειώνονται οι ιδανικές ώρες ύπνου ανά ηλικία προκειμένου να αποφευχθούν ανεπιθύμητες καταστάσεις όπως μια τέτοια είναι και η παιδική παχυσαρκία:

 

 

Ηλικία	Νέα οδηγία (ώρες)	Παλιά οδηγία (ώρες)
Νεογέννητα (0-3 μηνών)	14-17	12-18
Βρέφη (4-11 μηνών)	12-15	14-15
Νήπια (1-2 ετών)	11-14	12-14
Παιδιά προσχολικής ηλικίας (3-5 ετών)	10-13	11-13
Παιδιά 1βάθμιας εκπαίδευσης (6-13 ετών)	9-11	10-11
Έφηβοι (14-17 ετών)	8-10	8,5-9,5

 

(ΠΗΓΗ: NSF, 2018)

 

Λιγότερος ύπνος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο του παιδιού να είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος, σύμφωνα με μελέτη των ερευνητών της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Johns Hopkins Bloomberg. Η ανάλυσή τους σε επιδημιολογικές μελέτες διαπίστωσε ότι με κάθε επιπλέον ώρα ύπνου, ο κίνδυνος ενός παιδιού που ήταν υπέρβαρο ή παχύσαρκο έπεσε κατά 9% (Chen, Beydoun & Young, 2008).

«Η ανάλυση των δεδομένων μας δείχνει μια σαφή σχέση μεταξύ της διάρκειας του ύπνου και του κινδύνου για υπέρβαρα ή παχυσαρκία στα παιδιά. Ο κίνδυνος μειώθηκε με περισσότερο ύπνο», δήλωσε ο Youfa Wang, MD, PhD, ανώτερος συγγραφέας της μελέτης και αναπληρωτής καθηγητής στο Κέντρο Bloomberg School for Human Nutrition. “Η επιθυμητή συμπεριφορά του ύπνου μπορεί να είναι ένα σημαντικό μέσο χαμηλού κόστους για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας και θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις μελλοντικές μελέτες παρέμβασης. Τα ευρήματά μας μπορεί επίσης να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε κοινωνίες όπου τα παιδιά δεν έχουν επαρκή ύπνο λόγω της πίεσης για ακαδημαϊκή αριστεία και όπου ο επιπολασμός της παχυσαρκίας αυξάνεται, όπως σε πολλές χώρες της Ανατολικής Ασίας “.

«Η επίδραση της ποιότητας του ύπνου σε κίνδυνο η παχυσαρκία είναι ένας άλλος σημαντικός τομέας όπου απαιτείται μελλοντική έρευνα», πρόσθεσε ο Xiaoli Chen, MD, PhD, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης έδειξαν ότι τα παιδιά με τη μικρότερη διάρκεια του ύπνου είχαν 92% υψηλότερο κίνδυνο να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα σε σύγκριση με παιδιά με μεγαλύτερη διάρκεια ύπνου. Για τα παιδιά κάτω των 5 ετών, η συντομότερη διάρκεια του ύπνου σημαίνει λιγότερο από 9 ώρες ύπνου την ημέρα. Για τα παιδιά ηλικίας 5 έως 10 αυτό σήμαινε λιγότερο από 8 ώρες ύπνου ανά ημέρα και λιγότερο από 7 ώρες ύπνου ανά ημέρα για παιδιά άνω των 10. Η συσχέτιση μεταξύ αυξημένης ύπνου και μειωμένο κίνδυνο παχυσαρκίας συνδέθηκε έντονα με τα αγόρια, αλλά όχι σε κορίτσια (Chen, Beydoun & Young, 2008).

 

Σύμφωνα τέλος με μια πιο πρόσφατη μελέτη, η συσχέτιση μεταξύ ανεπαρκούς ύπνου και υψηλότερου ΔΜΣ είναι ισχυρότερη σε παιδιά και εφήβους. Δείχνει επίσης ότι η ανεπάρκεια ύπνου στις χαμηλότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο κινδύνου παχυσαρκίας (Knutson, 2012).

Η πλειοψηφία των μελετών που έλεγξε ο Δρ Knutson προέρχεται από δυτικές χώρες, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί ο ρόλος του ύπνου στον κίνδυνο της νόσου. Ωστόσο, άλλα ερευνητικά έγγραφα στο ειδικό θέμα επικεντρώνονται στην παχυσαρκία στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαμόα και τη Βραζιλία.

“Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι ο ύπνος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ενός ατόμου να αναπτύξει παχυσαρκία, διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση ή καρδιακή νόσο. Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να καθορίσει εάν οι προσπάθειες βελτίωσης του ύπνου μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην πρόληψη της ανάπτυξης αυτών των ασθενειών ή στη βελτίωση της ζωής των ασθενών με αυτές τις καταστάσεις” κατέληξε ο Knutson.

 

 

Επίλογος

H παιδική παχυσαρκία αποτελεί μια πάθηση με σημαντικά αυξημένο επιπολασμό στην Ελλάδα. Οι αιτίες είναι αρκετές, μια από αυτές και μάλιστα από τις πιο καινούριες όπως είδαμε αποτελεί ο ύπνος (ποσότητα και ποιότητα). Ειδικότερα τώρα που βρισκόμαστε στην αρχή της σχολικής χρονιάς και με δεδομένο ότι πλέον τα παιδιά από πολύ μικρή ηλικία αναλαμβάνουν από τους γονείς τους τόσες υποχρεώσεις ώστε να θυσιάζουν είτε τον μεσημβρινό είτε τον βραδινό τους ύπνο, επιβάλλεται να υπάρξει η ενημέρωση ώστε να αποκατασταθεί η ορθή ξεκούραση παιδιών και εφήβων. Ο ανεπαρκής ύπνος, μαζί με το υπέρβαρο επηρεάζει αρνητικά την παραγωγή αυξητικής ορμόνης. Κάτι που προφανώς επηρεάζει σημαντικά την ανάπτυξη ενός παιδιού ή ενός έφηβου. Στη χώρα μας οι μελέτες πάνω στην συσχέτιση ύπνου και παιδικής παχυσαρκίας είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, οπότε απαιτούνται ακόμα περισσότερη βαρύτητα από την επιστημονική κοινότητα στο πεδίο αυτό.

Επιπλέον, εκτός από τις επιβάλλουσες θεραπείες καταπολέμησης της παιδικής παχυσαρκίας (υιοθέτηση συγκεκριμένων διατροφικών συνηθειών, εκπαίδευση γονιών και σταθεροποίηση σωματικής άσκησης) και ο ύπνος πρέπει να είναι μέσα σε αυτές τις δράσεις. Μην ξεχνάμε επίσης ότι η ανάπτυξη των παιδιών πραγματοποιείται όταν αυτά κοιμούνται. Και η αυξητική ορμόνη (Growth Hormone) ή σωματοτροπίνη, ένα πεπτίδιο 191 αμινοξέων που είναι υπεύθυνο για την ορθή ανάπτυξη ενός παιδιού, ελαττώνεται όταν ελαττώνεται ο ύπνος του παιδιού με συνέπεια το παιδί να μην επιτύχει το μέγιστο όφελος της ανάπτυξής του από αυτό το λόγο και μόνο.  Κι ένας ακόμα λόγος που η έλλειψη ύπνου ευνοεί την παχυσαρκία είναι ότι δεν παράγεται αρκετή αυξητική ορμόνη στο σώμα. Οπότε, όπως είχε αναφέρει ο κορυφαίος επικός ποιητής, Όμηρος, «υπάρχει χρόνος για πολλές λέξεις, αλλά επίσης υπάρχει και χρόνος για πολύ ύπνο».

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Boseley, S. (2018). ‘The Mediterranean diet is gone’: region’s children are fattest in Europe. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 30 Σεπτέμβρη]. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/society/2018/may/24/the-mediterranean-diet-is-gone-regions-children-are-fattest-in-europe

Chen, X., Beydoun, M. A. & Wang, Y. (2008). Is sleep duration associated with childhood obesity? A systematic review and meta-analysis. Obesity, 16(2), pp 265–274. doi: 10.1038/oby.2007.63

Knutson, K. L. (2012). Does inadequate sleep play a role in vulnerability to obesity?. American Journal of Human Biology. 24(3): 361. doi: 10.1002/ajhb.22219

NSF. (2018). “How much sleep do we really need?”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 30 Σεπτέμβρη]. Διαθέσιμο στο: https://www.sleepfoundation.org/how-sleep-works/how-much-sleep-do-we-really-need

Ogden, C., Carroll, M. D., Curtin, L. R., Lamb, M. M., & Flegal, K. M. (2010). About childhood obesity. Journal of the American Medical Association, 303(3), pp 242-249.

Onmed. (2017). Παιδική παχυσαρκία: Η Ελλάδα «πρωταγωνίστρια» μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 30 Σεπτέμβρη]. Διαθέσιμο στο: https://www.onmed.gr/ygeia-eidhseis/story/367112/paidiki-paxysarkia-h-ellada-protagonistria-metaxy-ton-xoron-tis-eyropis

Paul, I. M., Savage, J. S., Anzman-Frasca, S., Marini, M. E., Mindell, J. A. & Birch, L. L. (2016). INSIGHT Responsive Parenting Intervention and Infant Sleep. Pediatrics, 138(1). doi: 10.1542/peds.2016-0762

Taveras, E. M., Gillman, M. W., Pena, M.-M., Redline, S. & Rifas-Shiman, S. L. (2014). Chronic Sleep Curtailment and Adiposity. Pediatrics, 133(6): 1013. doi: 10.1542/peds.2013-3065

Sekine, M., Yamagami, T., Handa, K., Saito, T., Nanri, S., Kawaminami, N., Yoshida, K. & Kagamimori, S. (2002). “A dose–response relationship between short sleeping hours and childhood obesity: results of the Toyama Birth Cohort Study”. Child: care, health and development, 28(2), 163-170.

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc