Απομένουν λίγες εβδομάδες πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Αυτό που ευχόμαστε και προσπαθούμε είναι να βελτιωθούν οι «επιδόσεις» των μαθητών ως προς τις διατροφικές τους συνήθειες, το σωματικό τους βάρος και τη σωματική δραστηριότητα μια και σε επίπεδο πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, η προηγούμενη σχολική χρονιά έδειξε ότι επιβάλλεται άμεσα η αλλαγή του τοπίου.
Μιλάμε με βάση τα αποτέλεσματα του προγράμματος ΕΥΖΗΝ, ένα πρόγραμμα συνεργασίας ανάμεσα στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και το Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, το οποίο μελέτησε ενδελεχώς τα βάρη αγοριών και κοριτσιών, διατροφικές συνήθειες και επίπεδο σωματικής δραστηριότητας πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για την σχολική χρονιά 2015-16 (για να δείτε τα αποτελέσματα πατήστε ΕΔΩ).
Καταρχάς, το ΕΥΖΗΝ στοχεύει στη διασφάλιση της υγιούς ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, μέσα από την υιοθέτηση ισορροπημένων συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας. Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας φροντίδας, οι οποίες αποσκοπούν στην προσφορά γνώσεων, την καλλιέργεια δεξιοτήτων και τη δημιουργία υπηρεσιών για το παιδί, το σχολείο αλλά και την οικογένεια, με άξονα τη διαμόρφωση μιας υγιεινής στάσης ζωής. Το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ. υλοποιείται με βάση τρεις άξονες: την αξιολόγηση παραμέτρων υγείας σε παιδιά και έφηβους, την ενημέρωση/εκπαίδευση μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και φορέων, καθώς και την παρέμβαση στο σχολείο, την οικογένεια, και το σύνολο της κοινωνίας. Συγκεκριμένα, το Πρόγραμμα απευθύνεται σε όλους τους μαθητές των Νηπιαγωγείων, Δημοτικών, Γυμνασίων και Λυκείων της χώρας και – κάθε έτος – καταγράφει και αξιολογεί τον ρυθμό ανάπτυξης, τις διατροφικές συνήθειες, τη σωματική δραστηριότητα και το επίπεδο της φυσικής τους κατάστασης. Ταυτόχρονα, το ΕΥΖΗΝ μέσα από παράλληλες ενέργειες παρέχει διαρκή συμβουλευτική ενημέρωση και εκπαίδευση σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς. Τέλος, με συγκεκριμένες δράσεις, το Πρόγραμμα παρεμβαίνει στην καθημερινότητα της ελληνικής οικογένειας, του σχολείου και της κοινωνίας. Οι επιμέρους στόχοι του Προγράμματος είναι οι εξής:
- Η πρόσβαση όλων των μαθητών και των γονέων σε πολύτιμες υπηρεσίες που αφορούν την υγεία τους – ακόμα και σε περιπτώσεις όπου η πρόσβαση δεν θα ήταν εφικτή λόγω γεωγραφικών, οικονομικών ή άλλων περιορισμών.
- Η ενημέρωση των γονέων ως προς τη διαχρονική εξέλιξη της ανάπτυξης των παιδιών τους, με βάση την ετήσια «Ατομική Αναφορά Ανάπτυξης, Διατροφής και Φυσικής Κατάστασης Μαθητή».
- Η πρόληψη και έγκαιρη αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου για την υγεία των παιδιών και των εφήβων.
- Η παροχή συμβουλών και οδηγιών στους γονείς για θέματα που αφορούν τη διατροφή, τη σωματική δραστηριότητα, την ανάπτυξη και την υγεία των παιδιών τους.
- Η επιμόρφωση της εκπαιδευτικής κοινότητας σε θέματα που αφορούν την προαγωγή της υγείας των μαθητών.
- Η ενίσχυση του ρόλου του σχολείου και ειδικότερα των εκπαιδευτικών σε σχέση με την αγωγή υγείας. · Η σύνδεση σχολείου, οικογένειας και κοινωνίας μέσα από τη συνεργασία γονέων–εκπαιδευτικών, αλλά και τις παράλληλες δράσεις που υλοποιούνται για το κοινωνικό σύνολο.
- Η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων του Προγράμματος για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών υγείας.
Αναλύοντας τα αποτελέσματα του προγράμματος, κάνουμε τις εξής διαπιστώσεις:
1). Σύμφωνα με την κατηγορία σωματικής διάπλασης στο σύνολο του Νομού το 64% των παιδιών βρέθηκε φυσιολογικού βάρους, το 2% ελλιποβαρές, το 23% υπέρβαρο και το 11% παχύσαρκο. Δηλαδή, 1 στα 3 παιδιά είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Σημειώνουμε ότι το 1997, δηλαδή μόλις πριν από 17 χρόνια, τα αντίστοιχα νούμερα για το νομό Φωκίδας ήταν: 7,5-10% υπέρβαρα & παχύσαρκα παιδιά. Δηλαδή, μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα είχαμε αύξηση τουλάχιστον 100%!
2). Προχωρώντας με την κατανομή μαθητών σύμφωνα με την κατηγορία σωματικής διάπλασης, ανά εκπαιδευτική βαθμίδα, διαπιστώνουμε ότι στα Νηπιαγωγεία του νομού Φωκίδας το 85% είναι φυσιολογικού βάρους, το 2% ελλιποβαρές και το υπόλοιπο 13% βρίσκονται στην κατηγορία υπέρβαρα-παχύσαρκα. Τα παιδιά πηγαίνοντας στο Δημοτικό σχολείο παρουσιάζουν αρκετή διαφοροποίηση ως προς την κατηγοριοποίηση του σωματικού τους βάρους. Συγκεκριμένα, τα φυσιολογικά σε βάρος παιδιά αποτελούν το 75% του συνόλου, τα ελλιποβαρή το 3% και τα υπέρβαρα-παχύσαρκα το υπόλοιπο 22%. Έχουμε εδώ λοιπόν μια αύξηση σε υπέρβαρα-παχύσαρκα κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες.
3). Ως προς τη σωματική δραστηριότητα, στοιχεία υπάρχουν μόνο για τα Δημοτικά σχολεία. Εκεί τα παιδιά παρουσιάζουν ικανοποιητικό επίπεδο άσκησης κατά 74% και το υπόλοιπο 26% ανήκει στα μη ικανοποιητικά επίπεδα.
Συμπερασματικά, ο νομός Φωκίδας, παρουσιάζει μεγάλο επιπολασμό σε παιδική και εφηβική παχυσαρκία ακόμα και σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα. Ασθένειες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου Ι, η υπέρταση και οι διάφορες μορφές δυσλιπιδαιμιών καθώς και ψυχολογικά προβλήματα (διάφορων μορφών φοβίες, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη κ.ά.) λόγω υπέρβαρου-παχύσαρκου αλλά και η μειωμένη σωματική ανάπτυξη και τα ορμονικά προβλήματα στα κορίτσια απασχολούν σε καθημερινή βάση ολοένα και περισσότερα σπίτια. Η λύση είναι ασφαλώς η υϊοθέτηση ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής που θα περιλαμβάνει ποιοτικότερες και σταθερές διατροφικές επιλογές κατά περίπτωση αλλά και αύξηση της καθημερινής σωματικής άσκησης. Απόψεις όπως «η κοιλιά δίνει μπόι» και «προλαβαίνει να αδυνατίσει μέχρι να βγάλει το Λύκειο» ή «να τελειώσει με τις πανελλήνιες και μετά να κάνει δίαιτα» είναι εποικοδομητικό να μην λέγονται ούτε για αστείο μια και αποτελούν προφάσεις εν αμαρτία των γονιών που δεν θέλουν να έχουν υγιή παιδιά αλλά και εκφράσεις εκτός πραγματικότητας μια και η αυξημένη περίμετρος μέσης αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη ενός παιδιού και η παραμονή του για χρόνια σε υψηλό σωματικό βάρος επίσης εμπόδιο για μια ομαλή απώλεια βάρους και μακροχρόνια συντήρηση αυτού.
Η παραμονή των παιδιών στις κατηγορίες «υπέρβαρο-παχύσαρκο» εκτός των παραπάνω θα αποτελέσει και ιδιαίτερα επιβαρυντικό παράγοντα και για το σύστημα υγείας της χώρας μας. Εδώ και χρόνια στις ΗΠΑ και σε αρκετές ευρωπαΪκές χώρες (Γερμανία, Σουηδία, Αυστρία), για το λόγο αυτό, έχει ξεκινήσει τεράστια καμπάνια ενημέρωσης για τις ολέθριες συνέπειες της παχυσαρκίας. Στις ΗΠΑ το κόστος της παχυσαρκίας για ένα παιδί-κρατηθείτε!-κοστίζει 19.000 δολάρια ανα άτομο (Finkelstein, Graham & Malhotra, 2014)! Σύμφωνα πάντα με το άρθρο αυτό, όταν ένα παιδί χάσει βάρος ακόμα και να θεωρείται υπέρβαρο, το κόστος πέφτει στα 12.000 δολάρια ανά άτομο. Οι ερευνητές σημείωσαν ότι τo κόστος για την παχυσαρκία περιλαμβάνει έξοδα όπως οι ιατρικές επισκέψεις και τα φάρμακα και δεν λαμβάνει υπόψη τις έμμεσες δαπάνες, συμπεριλαμβανομένης της απουσίας και της απώλειας παραγωγικότητας στους ενήλικες που εργάζονται. Απαιτείται συμπληρωματική έρευνα για τον υπολογισμό του έμμεσου κόστους. Σημείωσαν επίσης ότι το κόστος είναι μόνο ένας λόγος για την αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας.
«Για τους ίδιους λόγους δεν αφήνουμε τα παιδιά να πίνουν ή να καπνίζουν και να τα αναγκάσουν να πάνε στο σχολείο, θα πρέπει επίσης να κάνουμε το καλύτερο δυνατό για να τα διατηρήσουμε σε υγιές βάρος», δήλωσε ο Finkelstein. “Ενώ οι εκτιμήσεις κόστους είναι σημαντικές, το κίνητρο για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας θα πρέπει να υπάρχει εκεί, ανεξάρτητα από τις οικονομικές επιπτώσεις”, συμπλήρωσε (Finkelstein, Graham & Malhotra, 2014).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΕΥΖΗΝ (2016), «Στοιχεία Αξιολόγησης Μαθητών για το σχολικό έτος 2015-16», Τμήμα Διατροφής και Διαιτολογίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Finkelstein, E. A., Graham, W. C. K. & Malhotra, R. (2014). “Lifetime Direct Medical Costs of Childhood Obesity”, Pediatrics. doi: 10.1542/peds.2014-0063
Επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
