Παιδική παχυσαρκία και κορωνοϊός

Η έξαρση της μιας πανδημίας (παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία), φαίνεται ότι επηρεάζει την εξέλιξη μιας άλλης (της COVID-19). Ειδικά τον τελευταίο χρόνο τα περιστατικά και στις δυο περιπτώσεις, σε παγκόσμιο επίπεδο αυξήθηκαν σημαντικά.

Ποια είναι όμως η σχέση της παιδικής παχυσαρκίας με την COVID-19;

Η επιστημονική κοινότητα από την πρώτη στιγμή που η COVID-19 χαρακτηρίστηκε ως «πανδημία» και στην ηλικιακή ομάδα των παιδιών και των εφήβων προσπάθησε και προσπαθεί να βρει αν υπάρχει συσχέτιση ή όχι. Κατέληξε ότι τα παχύσαρκα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν μια πιο σοβαρή πορεία στην COVID-19, συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για αναπνευστική υποστήριξη (Zachariah et al, 2020).

 

Η θέση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ)

Με βάση δελτίο Τύπου του ΠΟΥ από την Κοπεγχάγη, που έγινε τον τρέχοντα μήνα, σε ορισμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Περιφέρειας, 1 στα 3 παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών ζει με υπερβολικό βάρος ή παχυσαρκία. Οι μεσογειακές χώρες έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, αλλά η κατάσταση εκεί αρχίζει να βελτιώνεται.

Αυτά είναι μερικά από τα ευρήματα μιας νέας έκθεσης της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για την Παρακολούθηση της Παιδικής Παχυσαρκίας του ΠΟΥ (COSI) σχετικά με τον τέταρτο γύρο συλλογής δεδομένων (2015-2017). Η έκθεση αυτή παρέχει τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία για παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών σε 36 χώρες της Ευρώπης.

 

Σύμφωνα με τον H. P. Kluge (περιφερειακός διευθυντής του ΠΟΥ για την Ευρώπη), «η COVID-19 θα μπορούσε ενδεχομένως να ενισχύσει μια από τις πιο ανησυχητικές τάσεις στην ευρωπαϊκή περιοχή του ΠΟΥ – την αυξανόμενη παιδική παχυσαρκία».

 

«Το να είσαι υπέρβαρος ή παχύσαρκος σχετίζεται άμεσα με απειλητικές για τη ζωή μη μεταδοτικές ασθένειες όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, σακχαρώδης διαβήτης και καρκίνος. Αυτό που πρέπει να κάνουμε για να φωτίσουμε το μέλλον των επόμενων γενεών είναι να εφαρμόσουμε επιστημονικές και βασισμένες σε δεδομένα πολιτικές που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της παιδικής παχυσαρκίας, προωθώντας παράλληλα την υγιεινή διατροφή και τη σωματική δραστηριότητα», πρόσθεσε ο Δρ Kluge.

 

Πολιτικές που έχουν θετική επίδραση στις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο

Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία σταθεροποιήθηκαν ή μειώθηκαν σε μερικές από τις 13 ευρωπαϊκές χώρες όπου ήταν δυνατόν να εξεταστούν οι τάσεις με την πάροδο του χρόνου. Η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία, που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, καθώς και η Σλοβενία ​​παρουσίασαν φθίνουσα τάση τόσο για το υπερβολικό βάρος όσο και για την παχυσαρκία. Η μείωση του επιπολασμού υπέρβαρου κυμαινόταν από 4 – 12% για τα αγόρια και από 3 – 7% για τα κορίτσια.

 

Τα τελευταία χρόνια, μερικές από αυτές τις χώρες εφάρμοσαν μέτρα που συνιστούσε ο ΠΟΥ για την αντιμετώπιση των ποσοστών παχυσαρκίας, όπως η επιβολή φόρων στα ζαχαρούχα ποτά, οι περιορισμοί στην εμπορία τροφίμων και τα μαθήματα φυσικής αγωγής.

 

Τα στοιχεία COSI δείχνουν μια φθίνουσα τάση στην παιδική παχυσαρκία στις χώρες που έχουν τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας.

 

Συνολικά, ο επιπολασμός του υπέρβαρου (συμπεριλαμβανομένης της παχυσαρκίας) ήταν 29% στα αγόρια και 27% στα κορίτσια ηλικίας 6 έως 9 ετών. Ο επιπολασμός της παχυσαρκίας ήταν 13% στα αγόρια και 9% στα κορίτσια. Αυτά τα στοιχεία κρύβουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών.

Τα υψηλότερα ποσοστά παιδικού υπέρβαρου και παχυσαρκίας παρατηρήθηκαν σε χώρες της Μεσογείου όπως η Κύπρος, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία, όπου πάνω από το 40% των αγοριών και των κοριτσιών ήταν υπέρβαροι και 19 –  24% των αγοριών και 14 – 19% των κοριτσιών ήταν παχύσαρκα.

Τα χαμηλότερα ποσοστά παιδικού υπέρβαρου / παχυσαρκίας παρατηρήθηκαν σε χώρες της Κεντρικής Ασίας όπως το Κιργιζιστάν, το Τατζικιστάν και το Τουρκμενιστάν, όπου 5 – 12% των αγοριών και κοριτσιών ήταν υπέρβαρα και λιγότερο από 5% ήταν παχύσαρκα.

 

Έλλειψη δεδομένων για παιδιά μικρότερα των 5 ετών

Το COSI παρέχει στην Περιφέρεια ένα μεγάλο σύνολο δεδομένων σχετικά με τον επιπολασμό του υπέρβαρου και της παχυσαρκίας και τους καθοριστικούς παράγοντες της παιδικής παχυσαρκίας για παιδιά δημοτικής ηλικίας. Δυστυχώς, δεν υπάρχει τόσο μεγάλο σύνολο δεδομένων για παιδιά κάτω των 5 ετών. Η ανάγκη ενίσχυσης των πρωτοβουλιών παρακολούθησης για αυτήν την ομάδα νεότερης ηλικίας με την υποστήριξη όλων των κυβερνήσεων και άλλων ενδιαφερομένων είναι επείγουσα (WHO, 2021).

 

Οι συνέπειες του εγκλεισμού

Στο σημείο αυτό πρέπει να τονίσουμε την αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας ειδικότερα κατά τη διάρκεια του προηγούμενου λόκνταουν.

Με βάση ερευνητικά δεδομένα που δημοσιεύτηκαν στο Obesity από μελέτη του Πανεπιστημίου στο Μπάφαλο (ΗΠΑ), ο εγκλεισμός λόγω της πανδημίας επηρέασε αρνητικά τη διατροφή, τον ύπνο και τη σωματική δραστηριότητα μεταξύ των παιδιών με παχυσαρκία.

Η μελέτη εξέτασε 41 υπέρβαρα παιδιά υπό περιορισμό το Μάρτιο και τον Απρίλιο στη Βερόνα της Ιταλίας.

Σε σύγκριση με τις συμπεριφορές που καταγράφηκαν ένα χρόνο πριν, τα παιδιά έτρωγαν ένα επιπλέον γεύμα την ημέρα και κοιμόταν μια επιπλέον μισή ώρα την ημέρα. Επίσης, πρόσθεσαν σχεδόν πέντε ώρες την ημέρα μπροστά από οθόνες τηλεφώνου, υπολογιστή και τηλεόρασης και αύξησαν δραματικά την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, ζαχαρούχων ποτών και πρόχειρων φαγητών.

Η σωματική δραστηριότητα, από την άλλη πλευρά, μειώθηκε περισσότερο από δύο ώρες την εβδομάδα και η ποσότητα των λαχανικών που καταναλώθηκαν παρέμεινε αμετάβλητη (Pietrobelli et al, 2020).

 

Τα στοιχεία είναι σαφή – η παιδική παχυσαρκία και η COVID-19 είναι διεθνείς πανδημίες. Η σύγκρουση των δύο ασθενειών και οι επακόλουθες αλλαγές στο βιολογικό περιβάλλον έθεσαν τα παιδιά και τους εφήβους σε αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν παχυσαρκία και να επιδεινώσουν τη σοβαρότητα αυτής. Τα κάποτε οικεία περιβάλλοντα της οικογένειας, του σπιτιού, του σχολείου και της κοινότητας και οι πολυπαραγοντικές αλληλεπιδράσεις τους έχουν αλλάξει. Έχουν αλλάξει σε μη αναγνωρίσιμα σενάρια, αυξάνοντας το άγχος για τα παιδιά και τις οικογένειες. Ο αντίκτυπος του άγχους και στις δύο ασθένειες, που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και εξασθενημένη ανοσοαπόκριση και επιδεινώνεται από ανισότητες, επηρεάζει την υγεία, τα οικονομικά και κοινωνικά αποτελέσματα. Καθώς οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης επικεντρώνονται στην ολοκληρωμένη φροντίδα των παιδιών και των οικογενειών τους, μια συστηματική αξιολόγηση της υγείας και των βιοψυχοκοινωνικών αναγκών τους είναι κρίσιμη για τη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων της παχυσαρκίας και της COVID-19 (Browne et al, 2021).

 

Επίλογος

Η παιδική παχυσαρκία όπως και η COVID-19 αποτελούν δυο μείζονα ζητήματα υγείας και για το αύριο του πλανήτη, τα παιδιά. Ο εγκλεισμός και τα πρωτόκολλα υγείας που περιορίζουν τις κοινωνικές δραστηριότητες και επαφές, μαζί με το οικογενειακό περιβάλλον, τη μείωση σωματικής άσκησης, την έλλειψη σωστής διατροφικής αγωγής, όλα αυτά μαζί αυξάνουν τις πιθανότητες υπέρβαρου. Οπότε, αφού μιλάμε για μια πολυπαραγοντική κατάσταση, δεν αρκεί μόνο ένας φορέας να βρει τη «λύση». Απαιτείται συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων που ξεκινά από την ευρύτερη οικογένεια και φτάνει μέχρι τα Υπουργεία Υγείας και Παιδείας. Επιπλέον, ο κάθε Δήμος οφείλει να φροντίζει για τη σωματική άσκηση παιδιών και εφήβων. Οι γονείς να συμβουλεύονται διαιτολόγους και ψυχολόγους ώστε οι αναγκαστικές αλλαγές που επιφέρει ο περιορισμός μετακίνησης και κοινωνικών συναναστροφών, μαζί με τις ιδιαιτερότητες της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, να μην αποτελεί ένα ακόμα εμπόδιο στη διατήρηση της καλής υγείας .

 

 

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Browne, N. T., Snethen, J. A., Greenberg, C. S., Frenn, M., Kilanowski, J. F., Gance-Cleveland, B., Burke, P. J. & Lewandowski, L. (2021). When Pandemics Collide: The Impact of COVID-19 on Childhood Obesity. J Pediatr Nurs, 56, pp. 90-98.

Pietrobelli, A., Pecoraro, L., Ferruzzi, A., Heo, M., Faith, M., Zoller, M., Antoniazzi, F., Piacentini, G., Fearnbach, S. N., Heymsfield. S., B. (2020). Effects of COVID‐19 Lockdown on Lifestyle Behaviors in Children with Obesity Living in Verona, Italy: A Longitudinal Study. Obesity, doi: 10.1002/oby.22861

WHO, (2021). “High rates of childhood obesity alarming given anticipated impact of COVID-19 pandemic”. [online]. [Retrieved: 28 Μαΐου}, διαθέσιμο στο: https://www.euro.who.int/en/media-centre/sections/press-releases/2021/high-rates-of-childhood-obesity-alarming-given-anticipated-impact-of-covid-19-pandemic

Zachariah P., Johnson C. L., Halabi K. C., Ahn D., Sen A. I., Fischer A. (2020). Columbia Pediatric COVID-19 Management Group Epidemiology, clinical features, and disease severity in patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) in a children’s hospital in New York City, New York. JAMA Pediatrics.  doi: 10.1001/jamapediatrics.2020.2430. Advance online publication.

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc