Κατανάλωση αλατιού στην παιδική ηλικία

Η παιδική ηλικία χαρακτηρίζεται τελευταία από την κατανάλωση υψηλών ποσότητων αλατιού. Είναι κάτι που πρέπει να μας ανησυχεί; Ποιες είναι οι συνέπειες στα παιδιά και ποιες οι λύσεις που προτείνουμε.

Πόσο αλάτι τρώνε τα παιδιά;

Η πλειοψηφία των παιδιών τρώνε περισσότερο από τη συνιστώμενη ημερήσια δόση αλατιού, όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, καθώς καλούν τους βιομηχάνους να κάνουν περισσότερα για να κάνουν τα τρόφιμα υγιέστερα.

Τα παιδιά τρώνε πάρα πολύ αλάτι και μπορεί να έχουν καταναλώσει σχεδόν το ήμισυ του ημερήσιου ορίου τους από το πρωινό, προειδοποίησε μια έκθεση. Τροφές όπως τα δημητριακά, το ψωμί και τα γαλακτοκομικά προϊόντα που βρίσκονται στο καθημερινό διαιτολόγιο των παιδιών, αποτελούν το 47% των 6γρ (της Συνιστώμενης Ημερήσιας Πρόσληψης, ΣΗΠ).

Οι ειδικοί στην υγεία προειδοποιούν ότι το υπερβολικό αλάτι μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή αρτηριακή πίεση, καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο. Μην ξεχνάμε ότι η προέλευση της κακής υγείας συχνά αρχίζει στην παιδική ηλικία (Marrero, He, Whincup, & MacGregor, 2014).

Οι ερευνητές μελέτησαν την περιεκτικότητα σε νάτριο 350 παιδιών του Λονδίνου σε περίοδο 24 ωρών και τους ζήτησαν να κρατήσουν ένα λεπτομερές ημερολόγιο τροφίμων.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό American Heart Association Hypertension, διαπίστωσε ότι τα περισσότερα παιδιά υπερβαίνουν την συνιστώμενη πρόσληψη αλατιού σε καθημερινή βάση. Ειδικότερα, όσα ήταν ηλικίας μεταξύ πέντε και έξι καταναλώσαν 0,75 γραμμάρια περισσότερο από το ΣΗΠ, ενώ οι έφηβοι υπερβαίνουν το όριο κατά περίπου 1,5 γραμμάρια, σύμφωνα πάντα με την ίδια έρευνα. Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ένα μπολ με δημητριακά μπορεί να περιέχει περισσότερο αλάτι ακόμα και από ένα σακουλάκι από πατατάκια.

 

Ωστόσο, η Ένωση Βιομηχανιών Τροφίμων Δημητριακών δήλωσε ότι από το 1998 οι παραγωγοί δημητριακών πρωινού έχουν μειώσει τα επίπεδα αλατιού κατά 57%.

 

Η Βικτώρια Τέιλορ, διευθύντρια του British Institute of Heart, που χρηματοδότησε τη μελέτη, δήλωσε: «Το αλάτι είναι μια γεύση που μαθαίνουμε, γι ‘αυτό ανησυχεί το γεγονός ότι τόσοι πολλοί από τους μαθητές και τους νέους σε αυτή τη μελέτη καταναλώνουν ήδη περισσότερο από τα συνιστώμενα ποσά. Η πλειοψηφία του αλατιού σε αυτά τα παιδιά και η διατροφή των νέων προέρχεται από τα βιομηχανοποιημένα τρόφιμα. Αυτό ενισχύει την ανάγκη για συνεχείς προσπάθειες της βιομηχανίας τροφίμων για τη μείωση του αλατιού στα προϊόντα τους» (Marrero, He, Whincup, & MacGregor, 2014).

 

Ας  εξετάσουμε τώρα τις συνέπειες που έχει η κατανάλωση αλατιού στα παιδιά. Η κατανάλωση περισσότερων από την συνιστώμενη ποσότητα νατρίου καθημερινά τα θέτει σε κίνδυνο την εμφάνιση ορισμένων σημείων και συμπτωμάτων που σχετίζονται με την υγεία. Πιο συγκεκριμένα:

Στομαχική δυσφορία

Η κατανάλωση υπερβολικού αλατιού μπορεί να ερεθίσει το πεπτικό σύστημα ή το στομάχι του παιδιού, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα ναυτίας, εμέτου, κοιλιακής κράμπας ή διάρροιας. Μετά από ένα γεύμα με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, το παιδί μπορεί να παραπονεθεί ότι η κοιλιά του πονάει ή μπορεί να χρειαστεί να πάει συχνά στο μπάνιο. Τα μικρά παιδιά που φορούν πάνες μπορεί να χρειαστούν συχνές αλλαγές της πάνας λόγω των χαλαρών, υδατικών κινήσεων του εντέρου. Επαναλαμβανόμενες κρίσεις διάρροιας μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την απώλεια υπερβολικά μεγάλου όγκου υγρού από το σώμα του, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση.

 

Υψηλή πίεση του αίματος

Τουλάχιστον το 97% των παιδιών και των εφήβων λαμβάνουν πολύ νάτριο, το οποίο μπορεί επίσης να προκαλέσει σημαντική αύξηση της αρτηριακής πίεσης του παιδιού σας, σύμφωνα με την American Heart Association. Μια αυξημένη αρτηριακή πίεση σημαίνει ότι η καρδιά του παιδιού χρειάζεται να ασκήσει περισσότερη δύναμη για να ωθήσει το αίμα μέσα από το σώμα του. Με την πάροδο του χρόνου, η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να βλάψει τον καρδιακό μυ του και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιακών παθήσεων ως ενήλικας.

 

Πρόσθετα σημάδια και συμπτώματα

Εάν το παιδί είναι ασυνήθιστα διψασμένο ή εμφανίζει σε σημεία οίδημα, μπορεί να καταναλώνει υπερβολικό αλάτι. Το δέρμα του παιδιού μπορεί να έχει οδυνηρή ή φουσκωμένη εμφάνιση. Αν παραμείνει ανιχνευμένο ή ανεπίλυτο, τα επίμονα υψηλά επίπεδα άλατος μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης αναπνευστικών δυσκολιών, οίδημα εγκεφάλου, νεφρική βλάβη ή καρδιακή ανεπάρκεια. Ελλείψει κατάλληλης ιατρικής φροντίδας, τέτοιες επιπλοκές μπορεί να είναι θανατηφόρες (Uddin, 2017).

 

Με ποιο τρόπο όμως θα μπορέσουμε να κάνουμε τα παιδιά να τρώνε λιγότερο αλάτι στα γεύματά τους;

Η αλήθεια είναι ότι η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών που βασίζονται στην εκπαίδευση και τη συμπεριφορά για τη μείωση της χρήσης αλατιού στα παιδιά δεν έχει διερευνηθεί πλήρως. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Journal of Nutrition Education and Behavior διαπίστωσε ότι ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα αλατιού βασισμένο στο διαδίκτυο βελτίωνε τις γνώσεις που σχετίζονταν με το αλάτι, την αυτο-αποτελεσματικότητα και τις συμπεριφορές των παιδιών ηλικίας 7-10 ετών (Grimes et al, 2018).

 

Στρατηγικές μείωσης της κατανάλωσης αλατιού

“Η κατανάλωση αλμυρών τροφών κατά τη διάρκεια της πρώιμης ζωής αυξάνει την προτίμηση γεύσης για τρόφιμα πλούσια σε αλάτι που μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής του αλατιού“, δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Δρ Carley Grimes από το Ινστιτούτο Φυσικής Δραστηριότητας και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Deakin της Αυστραλίας. “Η αναδιαμόρφωση των προϊόντων με χαμηλές περιεκτικότητες σε νάτριο αποτελεί αναπόσπαστο συστατικό των προσπαθειών μείωσης του πληθυσμού σε ολόκληρο τον πλανήτη, αλλά στρατηγικές που βασίζονται στη συμπεριφορά, όπως η ανάγνωση ετικετών τροφίμων για την επιλογή τροφίμων με χαμηλότερο αλάτι, μπορούν να διδαχθούν σε παιδιά“.

 

Περισσότερα από 100 παιδιά προσλήφθηκαν από έξι δημοτικά σχολεία διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών επιπέδων που βρίσκονται στη Βικτώρια της Αυστραλίας. Πριν από την έναρξη της μελέτης, οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια έρευνα σχετικά με τις γνώσεις, τις συμπεριφορές και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με το αλάτι. Επιπλέον, δόθηκαν οδηγίες για τη συλλογή των ούρων τους για περίοδο 24 ωρών. Στη συνέχεια οι μαθητές έλαβαν μέρος σε μια παρέμβαση πέντε εβδομάδων που περιλάμβανε διαδραστικές εκπαιδευτικές συνεδρίες μέσω διαδικτύου που ολοκλήρωσαν στο σπίτι τους. Τα μαθήματα διάρκειας 20 λεπτών παρουσίασαν τρία βασικά μηνύματα: σταματήστε να χρησιμοποιείτε τον αναδευτήρα αλατιού, αλλάξτε τα τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι ελέγχοντας τις ετικέτες των τροφίμων και ανταλλάξτε τις επεξεργασμένες αλμυρές τροφές για υγιέστερες εναλλακτικές λύσεις χαμηλού αλατιού. Οι ιστορίες με ντετέκτιβ περιλάμβαναν κινούμενα κόμικς, διαδραστικές δραστηριότητες και περιεχόμενο βίντεο. Το υλικό υποστήριξης περιλάμβανε ένα τυπωμένο ημερολόγιο ανίχνευσης και γονικούς πόρους. Μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων, οι μαθητές έλαβαν μια ηλεκτρονική έρευνα σχετικά με το διαιτητικό αλάτι και ολοκλήρωσαν μια δεύτερη συλλογή ούρων 24 ωρών.

 

Μετά τη συμμετοχή υπήρξε σημαντική βελτίωση στη γενική γνώση των παιδιών, τη συμπεριφορά και τη βαθμολογία της αυτο-αποτελεσματικότητας και καμία αλλαγή στη βαθμολογία της στάσης που μέτρησε τη σημασία της χρήσης αλατιού για να γίνουν τα φαγητά νόστιμα. Υπήρξε μια μείωση κατά 19% του ποσοστού των παιδιών που ανέφεραν ότι μια αλατιέρα τοποθετήθηκε στο τραπέζι. Όταν δεν υπήρχε αυτή, η χρήση αλατιού από τα παιδιά μειώθηκε κατά 25%, σε σύγκριση με το 70% που ανέφεραν την προσθήκη αλατιού όταν ήταν στο τραπέζι μια αλατιέρα. Βελτίωση επιδείχθηκε επίσης στην παιδική αυτοαναφερόμενη πεποίθηση ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τις συμπεριφορές τους για να τρώνε λιγότερο αλάτι.

Παρά τις βελτιώσεις στις συμπεριφορές που σχετίζονται με το αλάτι, δεν παρατηρήθηκε καμία αλλαγή στην πρόσληψη αλατιού όπως μετρήθηκε με τη συλλογή ούρων. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο μικρό μέγεθος δείγματος των παιδιών που ολοκληρώνουν αυτό το τμήμα της μελέτης και στη σύντομη διάρκεια της παρέμβασης (πέντε εβδομάδες), η οποία μπορεί να μην είχε αρκετό χρόνο για σημαντική αλλαγή στις συνήθειες αγορών παντοπωλείων.

 

“Η αίσθηση της ικανότητας για λήψη αποφάσεων σχετικών με τη διατροφή είναι ιδιαίτερα σημαντική στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των παιδιών“, δήλωσε ο Δρ Grimes. “Ήταν ενθαρρυντικό το γεγονός ότι τα παιδιά θα μπορούσαν να παρακινηθούν μέσω διαδραστικών δραστηριοτήτων στο διαδίκτυο” (Grimes et al, 2018).

 

 

Επίλογος

Συμπερασματικά, η υπερβολική κατανάλωση αλατιού είναι πιθανό να βλάψει ένα παιδί σε τέτοιο βαθμό που να εξαρτάται από τη φαρμακευτική αγωγή και ιατρική παρακολούθηση πριν ακόμη ολοκληρώσει την πρωτοβάθμιά του εκπαίδευση. Ειδικότερα, όταν ένα παιδί από τόσο μικρό συνηθίζει σε αλμυρές γεύσεις είναι πιο δύσκολο να μεταβεί άμεσα σε έναν διαφορετικό τρόπο σίτισης. Η αλλαγή του τρόπου διατροφής και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια (αύξηση κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, έτοιμων σνακ, τροφών από ταχυφαγεία, μείωση μαγειρεύματος από τους γονείς) είναι ένα κομμάτι που συνδέεται άμεσα και με τις προηγούμενες μελέτες μια και ακολουθούμε τυφλά το δυτικό τρόπο ζωής. Η αναγκαιότητα αλλαγής στρατηγικής κρίνεται επιβεβλημένη ώστε να αποφύγει ένα παιδί να νοσήσει και να φτάσει στην ενήλική του ζωή διατηρώντας το καλύτερο δυνατό προφίλ υγείας. Η εκπαίδευση όπως έδειξαν οι έρευνες αυτές, είναι πολύ πιθανό να βοηθήσει τα παιδιά να κατανοήσουν τους κινδύνους από την υπερβολική κατανάλωση αλατιού όπως επίσης και η ενημέρωση στους γονείς τους. Σαφώς και απαιτούνται περισσότερες μελέτες, ειδικά ως προς την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας. Η επίσκεψη σε έναν ειδικό υγείας σε κάθε περίπτωση θα βοηθήσει προς την ταχύτερη επίλυση του προβλήματος.

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Grimes, C. A., Booth, A., Khokhar, D., West, M., Margerison, C., Campbell, K. J. & Nowson, C. A. (2018. Digital Education to Limit Salt in the Home (DELISH) Program Improves Knowledge, Self-Efficacy, and Behaviors Among Children. Journal of Nutrition Education and Behavior, 50 (6): 547 doi: 10.1016/j.jneb.2018.04.002

Marrero, N. M., He, F. J., Whincup, P. & MacGregor, G. A. (2014). “Salt Intake of Chlidren and Adolescents in South London: Consumption Levels and Dietary Sources”, Hypertension, 63(5), pp 911-12.

Uddin, R. (2017). Signs & Symptoms of Excessive Salt Intake in Children. [online]. [ημερομηνία πρόσβασης 19 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://www.livestrong.com/article/364055-signs-symptoms-of-excessive-salt-intake-in-children/

 

 

 

 

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc