Αλκαλική: Δεν πρόκειται για μια νέου τύπου δίαιτα αλλά για ένα στυλ διατροφής αρκετά περιοριστικό με υπέρμαχους γνωστούς ηθοποιούς του Hollywood αλλά όχι και την επιστημονική κοινότητα στο σύνολό της.
Για αρχή, ας δούμε τι εννοούμε με τον όρο «αλκαλική δίαιτα» (ΑΔ): Πρόκειται για έναν τύπο διατροφής που βασίζεται στην κατανάλωση τροφών και υγρών που έχουν αλκαλικό pH (ήτοι >7). Διατροφή που αποκλείει κάθε τροφή με όξινο pH (<7) και που πρέπει να ακολουθείται σχεδόν ισόβια. Υπόσχεται μάλιστα, ίαση ασθενειών όπως η οστεοπώρωση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, νεφροπάθειες ακόμα και ο καρκίνος.
Ας τα πάρουμε με τη σειρά…
Στο βιβλίο «Το θαύμα της αλκαλικής διατροφής» (Young & Young, 2006) ο Ρόμπερτ Γιάνγκ μας προτείνει να ξεχάσουμε «την πίεση του αίματος, το σάκχαρο του αίματος, τα επίπεδα των ορμονών ή οποιεσδήποτε ενδείξεις υγείας που εξετάζετε με τον γιατρό σας. Αποδεικνύεται ότι η μόνη μέτρηση η οποία είναι απόλυτα σημαντική για την υγεία σας είναι το pH του αίματος και των ιστών-πόσο όξινο ή αλκαλικό είναι». Τονίζει δε ότι «ολόκληρη η διαδικασία του μεταβολισμού εξαρτάται από ένα αλκαλικό περιβάλλον. Η χρόνια υπεροξύτητα διαβρώνει τους ιστούς και αν δεν ελεγχθεί, θα προκαλέσει τη διακοπή των κυτταρικών δραστηριοτήτων και λειτουργιών, από το χτύπο της καρδιάς ως τη μετάδοση των νευρικών σημάτων στον εγκέφαλο. Με άλλα λόγια η υπεροξύτητα βρίσκεται στη ρίζα κάθε ασθένειας και πάθησης. Ο στόχος λοιπόν είναι η δημιουργία μιας σωστής αλκαλικής ισορροπίας στον οργανισμό μας». Ο Γιάνγκ υπόσχεται ότι «θα αναπτύξετε δύναμη και αντοχή, θα χάσετε το περιττό βάρος ενώ ταυτόχρονα θα αυξήσετε την μυϊκή σας μάζα. Η λειτουργία ολόκληρου του σώματός σας θα γίνει πιο αποτελεσματική» (Young & Young, 2006). Οι υπέρμαχοι της δίαιτας υποστηρίζουν ότι τα υπολείμματα της πέψης είναι όξινα ή αλκαλικά, ανάλογα με αυτά που τρώει κάποιος. Όταν είναι όξινα, μπορούν να γίνουν επικίνδυνα για την υγεία (Onmed, 2018).
Ποια είναι τα αλκαλικά και ποια τα όξινα τρόφιμα
Διακρίνοντας τα τρόφιμα ανάλογα με το pH τους, προκύπτουν δυο κατηγορίες, τα όξινα και τα αλκαλικά.
| Όξινα (pH <7) | Αλκαλικά (pH>7) |
| Από λαχανικά: Κανένα | Από λαχανικά: Όλα |
| Από αμυλούχα: Σιτάρι, Ρύζι, Ψωμί, Καλαμπόκι | Από αμυλούχα: Φαγόπυρο, Κεχρί, Όσπρια, Σόγια |
| Από ξ. καρπούς: Ηλιόσποροι, Κολοκυθόσποροι, Καρύδια | Από ξ.καρπούς: Αμύγδαλα, Σουσάμι, Φιστίκια Βραζιλίας |
| Από λίπη: Βούτυρο, Ηλιέλαιο, Μαργαρίνη, Γάλα καρύδας | Από λίπη: Ελαιόλαδο |
| Ψάρια: Όλα | Ψάρια: Κανένα |
| Κρέας: Όλα (συν αυγά) | Κρέας: Κανένα |
| Από φρούτα: Πορτοκάλι, Μανταρίνι, Ανανάς, Ώριμη μπανάνα, Αχλάδι, Ροδάκινο, Βερίκοκο, Μάνγκο, Παπάγια, Σταφύλι, Χυμοί φρούτων | Από φρούτα: Λεμόνι, Κεράσι, Ανώριμη Μπανάνα, Αβοκάντο |
| Από γαλακτοκομικά: Όλα | Από γαλακτοκομικά: Κανένα |
| Από ροφήματα: Καφές, Τσάι, Αλκοόλ, Νερό (πόσιμο, εμφιαλωμένο) | Από ροφήματα: Νερό (απεσταγμένο), χυμοί λαχανικών |
(ΠΗΓΗ: Young & Young, 2006)
Παρατηρούμε ότι στις παραπάνω «όξινες τροφές» περιλαμβάνονται το νερό βρύσης, το εμφιαλωμένο νερό, το αλκοόλ, όλα τα είδη καφέ και τσαγιού καθώς και τα επεξεργασμένα τρόφιμα. Οπότε, εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι μια τέτοιου τύπου διατροφή εξαρχής είναι πρακτικά δύσκολο να πραγματοποιηθεί σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα αλλά και θέτει τέτοιους περιορισμούς που ενδεχομένως να προκύψουν ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά, όπως η βιταμίνη Β12, η βιταμίνη D, το ασβέστιο και ο σίδηρος.
Αν ωστόσο κάνουμε την υπόθεση, ότι «ναι» ακολουθούμε μια τέτοια «θαυματουργή διατροφή», ισχύουν τα όσα ευαγγελίζονται οι υποστηρικτές της;
Προσπαθήσαμε αρχικά να βρούμε έρευνες από την διεθνή βιβλιογραφία που να συνδέουν θετικά ή αρνητικά την ΑΔ με την χρόνια νεφρική ανεπάρκεια.
Οι μελέτες που χρησιμοποιούν συμβατικά Χαμηλές σε Πρωτεΐνη Δίαιτες (ΧΠΔ) για την επιβράδυνση της εξέλιξης της Χρόνιας Νεφρικής Ανεπάρκειας (ΧΝΑ) δεν ήταν τόσο αποτελεσματικές όσο αναμενόταν. Μια αναθεωρημένη ΧΠΔ δοκιμάστηκε με λιγότερη ζωική πρωτεΐνη και περισσότερα φρούτα κ λαχανικά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ορισμένοι ασθενείς να παρουσιάζουν σταθερή νεφρική λειτουργία και μερικοί ασθενείς να έχουν βελτιωμένη νεφρική λειτουργία. Οι ασθενείς ένιωθαν καλύτερα. Περαιτέρω έρευνα προσπάθησε να το τεκμηριώσει. Αυτό είχε τη μορφή διερεύνησης βάσης οξέος. Η έρευνα αποκάλυψε ότι στους υγιείς νεφρούς υπάρχει περιορισμένη ικανότητα έκκρισης διαιτητικού οξέος και η περίσσεια οξέος εξουδετερώνεται στα νεφρά. Αλλά στην ΧΝΑ, τόσο η ικανότητα να εκκρίνει οξύ όσο και η αμμωνία, ένα παραπροϊόν της εξουδετέρωσης του οξέος είναι σημαντικά εξασθενημένο. Οι μηχανισμοί που σχετίζονται με αυτό συμβάλλουν στη συνεχιζόμενη βλάβη στα νεφρά. Κάποιο οξύ διατηρείται στο σώμα με επιβλαβή δράση. Ως εκ τούτου, η ισορροπία μεταξύ των όξινων και αλκαλικών τροφίμων στη διατροφή μας είναι απολύτως κρίσιμη. Αυτή η πτυχή της δίαιτας δεν αποτελεί μέρος της επικρατούσας διαιτητικής ή διατροφικής διδασκαλίας. Η μείωση του φορτίου οξέος της δίαιτας προσφέρει μια συναρπαστική νέα προσέγγιση στη θεραπεία ασθενών με ΧΝΑ (Passey, 2017).
Παρόλαυτα, δεν είναι η δίαιτα καθαυτή που ενισχύει την νεφρική λειτουργία αλλά η μείωση της ζωϊκής πρωτεΐνης μέσα από τον περιορισμό λήψης κρεατικών και γαλακτοκομικών προϊόντων όπως γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις (Vilines, 2019).
Αλκαλική Δίαιτα και Καρκίνος
Ορισμένοι οπαδοί αυτής της δίαιτας υποστηρίζουν ότι μπορεί να αντιστρέψει τον καρκίνο ή να υποστηρίξει χημειοθεραπεία. Δεν υπάρχουν επιστημονικά αποδεικτικά στοιχεία που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισμούς και καμία μελέτη δεν έχει πραγματοποιήσει άμεσες δοκιμές σχετικά με αυτόν τον ισχυρισμό.
Ωστόσο, σημαντικά στοιχεία από μια μελέτη του 2010 δείχνουν ότι η μείωση της κατανάλωσης κρέατος και η κατανάλωση περισσότερων φρούτων, λαχανικών και δημητριακών ολικής αλέσεως μπορεί να αποτρέψει τον καρκίνο.
Η μελέτη εξέτασε τα δεδομένα από την Ευρωπαϊκή Προοπτική Διερεύνηση του 2010 για τον Καρκίνο και τη Διατροφή. Διαπίστωσε ότι η κατανάλωση βιταμίνης C, βιταμίνης Α, ινών και μιας διατροφής με μεσογειακό στυλ θα μπορούσε να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (Gonzalez & Riboli, 2010).
Η Αμερικανική Εταιρεία Καρκίνου (ACS) συστήνει μια δίαιτα παρόμοια, αλλά όχι ίδια, με μια αλκαλική διατροφή. Η ACS συμβουλεύει την αποφυγή επεξεργασμένων τροφίμων, αναψυκτικών και πολλών τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Αντ ‘αυτού, είναι πιο ευεργετικό να τρώτε μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής αλέσεως (Vilines, 2019).
Βελτίωση των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης
Καλύτερη υγεία της καρδιάς και αύξηση του προσδόκιμου ζωής είναι μόνο δυο πιθανά οφέλη από την ύπαρξη υψηλότερων επιπέδων αυξητικής ορμόνης. Η βελτίωση των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης μπορεί επίσης να προάγει την καλύτερη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδίως τη μνήμη και τη γνώση.
Μερικά στοιχεία δείχνουν ότι η αυξητική ορμόνη βελτιώνει τη συνολική ποιότητα ζωής.
Ωστόσο, τα στοιχεία που συνδέουν μια αλκαλική δίαιτα με αυξήσεις των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης είναι αδύναμα. Μερικές μελέτες έχουν δείξει ότι η διόρθωση ενός πολύ όξινου περιβάλλοντος με συγκεκριμένα συμπληρώματα όπως το όξινο ανθρακικό μπορεί να προάγει την αλκαλικότητα, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μια αλκαλική διατροφή έχει παρόμοια οφέλη.
Οστεοπόρωση και ΑΔ
Η οστεοπόρωση είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για κατάγματα των οστών, ειδικά στους ηλικιωμένους και τις γυναίκες. Μερικοί υποστηρικτές αυτής της δίαιτας λένε ότι μειώνει την ποσότητα ασβεστίου που έχει χαθεί στα ούρα και ότι αυτό μειώνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης. Ωστόσο, κανένα επιστημονικό στοιχείο δεν υποστηρίζει αυτόν τον ισχυρισμό.
Εντούτοις, τρώγοντας περισσότερα φρούτα και λαχανικά μπορεί να βελτιώσει την υγεία των οστών. Οι αλκαλικές δίαιτες είναι πλούσιες σε αυτά τα τρόφιμα. Τείνουν επίσης να είναι χαμηλές σε πρωτεΐνες, οι οποίες υποστηρίζουν την υγεία των οστών και των μυών.
Επομένως, είναι απίθανο ότι μια αλκαλική διατροφή μπορεί να αποτρέψει την οστεοπόρωση. Η εξαιρετικά χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες αλκαλική δίαιτα μπορεί επίσης να είναι ένας παράγοντας κινδύνου οστεοπόρωσης. Μια καλύτερη στρατηγική είναι να τρώτε περισσότερες άπαχες πρωτεΐνες, φρούτα και λαχανικά καθώς και γαλακτοκομικά προϊόντα.
ΑΔ και Παχυσαρκία
Πολλές στρατηγικές μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να χάσουν βάρος.
Τελικά, η απώλεια βάρους εξαρτάται από την σταθερή κατανάλωση λιγότερων θερμίδων. Οι δίαιτες που μειώνουν το λίπος και τις θερμίδες μπορούν να προωθήσουν την απώλεια βάρους, αλλά μόνο όταν ένα άτομο παραμένει σωματικά ενεργό και τρώει μια υγιεινή διατροφή με ποικιλία.
Μια αλκαλική διατροφή τείνει να είναι χαμηλή σε θερμίδες, έτσι ώστε να μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να χάσουν βάρος. Αυτό όμως δεν είναι αποτέλεσμα της αλκαλικής διατροφής αλλά συνέπεια μιας αλλαγής στον τρόπο ζωής κάποιου.
Συμπερασματικά, η «αλκαλική δίαιτα» δεν είναι κάποια θαυματουργή διατροφή. Τα αποτελέσματα που έχει είναι περισσότερο απόρροια αλλαγής διατροφικών συνηθείων που κάποια από αυτά εμπεριέχονται σε άλλες διατροφές, επιστημονικά τεκμηριωμένες και αποδεκτές από τους απανταχού συλλόγους διαιτολόγων, όπως είναι η Μεσογειακή Διατροφή. Όταν για παράδειγμα ένας ενήλικας καταναλώνει χρόνια επεξεργασμένες τροφές (πχ αλλαντικά), αλκοόλ και ροφήματα καφεΐνης με πολύ ζάχαρη, η 180° αλλαγή σε κατανάλωση φρούτων και λαχανικών προφανώς θα του βελτιώσεις τους δείκτες υγείας.
Αν η ΑΔ ακολουθηθεί για μεγάλο διάστημα είναι πιθανό να προκαλέσει ελλείψεις σε βασικά θρεπτικά συστατικά, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Κι επειδή στον Δυτικό κόσμο η ΑΔ απασχολεί αρκετό κόσμο μια και προμοτάρεται από διάσημα πρόσωπα όπως είναι η ηθοποιός Γκουίνεθ Πάλτροου, ο Βρετανικός Σύλλογος Διαιτολόγων (BDA) με επίσημη ανακοίνωσή του τον Δεκέμβρη του 2017 έθεσε ως «μια από τις πέντε πιο επικίνδυνες δίαιτες για το 2018» (BDA, 2017) την ΑΔ ενώ για το 2019 επισήμανε ότι «το αλκαλικό νερό έχει πολύ υψηλό pH κι ως εκ τούτου ενθαρρύνοντας τους ανθρώπους να πίνουν περισσότερο νερό είναι καλό, το pH του νερού δεν θα έχει αντίκτυπο στο pH του αίματός σας και δεν θα το θελήσετε. Το σώμα σας είναι τέλεια ικανό να διατηρεί το αίμα του σε πολύ συγκεκριμένο εύρος pH (pH 7,35 έως 7,45). Εάν δεν το έπραττε, θα αρρωστήσατε πολύ γρήγορα. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν επίσης ένα τέλεια υγιές συκώτι και νεφρά για να εξαλείψουν οποιεσδήποτε τοξίνες από το σώμα σας» (BDA, 2018).
Οπότε, η κατανάλωση αλκαλικών τροφών τελικά δεν επηρεάζει την οξύτητα του αίματος παρά τις «θυσίες» (μονοφαγία, αποκλεισμός πολλών ομάδων τροφίμων). Για ακόμα μια φορά η εξατομίκευση ενός διαιτολογίου με βάση το ιατρικό/διατροφικό ιστορικό μέσα από μια στοχοποιημένη αλλαγή του τρόπου ζωής μας (διατροφή-άσκηση-μείωση άγχους) αποτελεί το τρίπτυχο της επίτευξης ενός μακροχρόνιου σωστού προφίλ υγείας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
BDA, (2017). “Top 5 worst celeb diets to avoid in 2018”. Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Φλεβάρη, διαθέσιμο στο: https://www.bda.uk.com/news/view?id=195
BDA, (2018). “BDA releases top 5 celeb diets to avoid in 2019”. Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Φλεβάρη, διαθέσιμο στο: https://www.bda.uk.com/news/view?id=224
Gonzalez, C. A. & Riboli, E. (2010). “Diet and cancer prevention: Contributions from the European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) study”. European Journal of Cancer, 46(14), pp. 2555-2562.
Onmed (2018). «Αλκαλική δίαιτα: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε πριν την ξεκινήσετε». Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Φλεβάρη, διαθέσιμο στο: https://www.onmed.gr/diatrofi/story/370464/alkaliki-diaita-osa-prepei-na-xerete-prin-tin-xekinisete
Passey, C. (2017). “Reducing the Dietary Acid Load: How a More Alkaline Diet Benefits Patients With Chronic Kidney Disease”. Journal of Renal Nutrition, 27(3), pp 151-160.
Vilines, Z. (2019). “Does the alkaline diet work?”. Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Φλεβάρη, διαθέσιμο στο: https://www.medicalnewstoday.com/articles/324271.php
Young, R. O. & Young, S. R. (2006). «Το θαύμα της αλκαλικής διατροφής» (μετάφραση Μαίρη Νταή). Διόπτρα: Αθήνα.
Λεοντίου Κωνσταντίνος
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
