ARFID: Μια νέα διατροφική διαταραχή

Εδώ και λίγο καιρό η επιστημονική κοινότητα έχει πέσει πάνω από μια καινούρια διατροφική διαταραχή, την ARFID (Avoidant Restrictive Food Intake Disorder ή αλλιώς Διαταραχή Περιορισμένης Πρόσληψης Τροφίμων). Τι είναι, ποια τα συμπτώματα και ποιες οι θεραπευτικές οδοί.

Διατροφικές διαταραχές

Αρχικά ας θυμηθούμε ποιες είναι οι πιο κοινές διατροφικές διαταραχές:

1). Νευρική ανορεξία (anorexia nervosa): Κατάσταση στην οποία ο ασθενής απέχει συστηματικά από την πρόσληψη τροφής αποσκοπώντας σε ένα πολύ χαμηλό-πολύ επικίνδυνο (για τη βιωσιμότητά του) βάρος. Συνδυάζεται με υπεργυμναστική (αρκετά συχνά), διαστρεβλωμένη εικόνα για το σώμα και αφορά περισσότερο τις γυναίκες (κυρίως έφηβες) παρά τους άνδρες.

2). Νευρική βουλιμία (bulimia nervosa): Κατάσταση στην οποία ο ασθενής καταναλώνει σε μικρό χρονικό διάστημα πολύ μεγάλες ποσότητες φαγητού και χρησιμοποιεί αντιρροπιστικούς μηχανισμούς/συμπεριφορές όπως η εκδήλωση εμετού ή/και η υπερβολική γυμναστική.

3). Διαταραχή Pica: Κατάσταση στην οποία ο ασθενής καταναλώνει μη βρώσιμες τροφές. Τέτοιες μπορεί να είναι μαλλιά (γενικά τρίχες), κιμωλία, πάγος, σαπούνι και απορρυπαντικά.

4). Υπερφαγία (hyperphagia ή polyphagia): Κατάσταση στην οποία ο ασθενής καταναλώνει σε μικρό χρονικό διάστημα πολύ μεγάλες ποσότητες φαγητού αλλά σε αντίθεση με την νευρική βουλιμία, δεν συνοδεύεται από αντιρροπιστικές συμπεριφορές.

5). Επεισοδιακή Υπερφαγία (binge eating): Η παθολογική κατάσταση του κοινού μας «τσιμπολογήματος». Όταν όμως αυτό γίνονται αλόγιστα, απρογραμμάτιστα και με σταθερή συχνότητα τουλάχιστον μια φορά κάθε εβδομάδα για τουλάχιστον τρεις μήνες.

 

Σε αυτές τις πέντε η επιστημονική κοινότητα πρόσθεσε τη Διαταραχή Περιορισμένης Πρόσληψης Τροφίμων (ARFID: Avoidant Restrictive Food Intake Disorder).

 

Τι είναι η ARFID (ή ΔΠΠΤ);

Το σήμα κατατεθέν της ΔΠΠΤ είναι ότι πρόκειται για μια διαταραχή στο φαγητό ή τη διατροφή χωρίς φόβο αύξησης βάρους ή κίνητρο για λεπτότητα ή δυσμορφία του σώματος, που είναι χαρακτηριστικά άλλων διατροφικών διαταραχών όπως η νευρική ανορεξία. Η ΔΠΠΤ μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ποικιλία / όγκο της πρόσληψης τροφής προκαλώντας επίμονη αποτυχία να ικανοποιήσει τις κατάλληλες ενεργειακές / διατροφικές ανάγκες ή/και ψυχοκοινωνικές διαταραχές. Οι τρέχουσες μελέτες δείχνουν ότι υπάρχει έλλειψη ευρείας ευαισθητοποίησης και αναγνώρισης της ΔΠΠΤ σε όλους τους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης που οδηγούν σε υποδιάγνωση της ΔΠΠΤ, παρά τη βελτιωμένη κατανόηση των διαταραχών σίτισης και διατροφής (Seetharaman & Fields, 2020).

Με άλλα λόγια, μιλάμε για μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από μια επίμονη και σταθερή αποτυχία να ικανοποιήσει τις κατάλληλες διατροφικές ή/και ενεργειακές μας ανάγκες.

H ΔΠΠΤ που μπορεί να τη συναντήσουμε στη βιβιλιογραφία και ως «επιλεκτική διατροφική διαταραχή» είναι μια διαταραχή σίτισης που επηρεάζει κυρίως τα παιδιά. Ουσιαστικά είναι μια τελευταία προσθήκη στο DSM-5 και έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

 

• Έλλειψη ενδιαφέροντος για τα τρόφιμα
• Αποφυγή τροφίμων με ορισμένα χαρακτηριστικά (χρώματα, υφές ή σχήματα)
• Έντονη ανησυχία για τις συνέπειες του φαγητού

 

Η ΔΠΠΤ διαγιγνώσκεται μόνο όταν έχετε αρκετή πρόσβαση σε τρόφιμα και δεν υπόκεινται σε πολιτισμικούς διατροφικούς περιορισμούς.

 

Ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας ή ένας γιατρός μπορεί επίσης να αποκλείσει άλλες καταστάσεις που μπορεί να προκαλέσουν τα συμπτώματα που αντιμετωπίζετε εσείς ή το παιδί σας. Ενώ υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ ΔΠΠΤ και ανορεξίας ή βουλιμίας, η ΔΠΠΤ, όπως προαναφέραμε, δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα του σώματος ή την αυτοεκτίμηση.

 

Σημάδια και συμπτώματα ΔΠΠΤ

Η επιλεκτική κατανάλωση δεν σημαίνει ότι εσείς ή το παιδί σας έχετε ΔΠΠΤ. Εκείνοι που τρώνε επιλεκτικά συχνά εξακολουθούν να παίρνουν τις θερμίδες που χρειάζονται για να λειτουργήσουν και να αναπτυχθούν, ακόμα κι αν μπορεί να είναι μια πρόκληση να ευχαριστηθούν στο γεύμα.

Σύμφωνα με το DSM-5, τα κύρια συμπτώματα της ΔΠΠΤ περιλαμβάνουν:

 

• Σημαντική απώλεια βάρους
• Δυσκολία στην αύξηση του βάρους
• Διακοπή της ανάπτυξης
• Υποσιτισμός
• Εξάρτηση από συμπληρώματα ή σωλήνες τροφοδοσίας
• Δυσκολία στην εκτέλεση δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την καθημερινότητα

 

Αυτά τα συμπτώματα δεν είναι πάντα προφανή από την αρχή. Υπάρχουν άλλα, λιγότερο σοβαρά σημάδια που πρέπει να προσέξετε, όπως:

• Κατανάλωση μόνο συγκεκριμένων τροφίμων
• Αποφυγή ολόκληρων ομάδων τροφίμων (για παράδειγμα: φρούτα, λαχανικά ή ψάρι)
• Ξαφνική δυσαρέσκεια μετά από κατανάλωση τροφίμων που κάποτε απολάμβαναν
• Ειδικές ανάγκες προετοιμασίας τροφίμων
• Άγχος όταν δοκιμάζετε νέα τρόφιμα
• Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων που σχετίζονται με τα τρόφιμα
• Αίσθημα ναυτίας κατά την ώρα του γεύματος

 

Μπορεί επίσης να παρατηρήσετε φυσικά συμπτώματα που σχετίζονται με διατροφικές ανεπάρκειες όταν ζείτε με ΔΠΠΤ, όπως:

• Κούραση
• Αυπνία
• Αίσθημα αδυναμίας ή/και ζάλης
• Ξηροδερμία, εύθραυστα νύχια ή/και αραίωση μαλλιών
• Κράμπες στο στομάχι
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ)
• Απρογραμμάτιστοι περίοδοι κατανάλωσης τροφίμων

 

Η ΔΠΠΤ δεν αφορά μόνο το να τρώτε τα λαχανικά σας και να έχετε καλά επίπεδα ενέργειας. Η μη επαρκής διατροφή ή η ελλιπής ενεργειακή πρόσληψη μπορεί να επηρεάσει σχεδόν κάθε σύστημα του σώματος.

Στα παιδιά, η ΔΠΠΤ μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί νωρίς. Ίσως πιστεύετε ότι δεν βρήκατε τα σωστά τρόφιμα για να φάει το παιδί σας. Εξάλλου, ο καθένας έχει φαγητά που του αρέσουν και δεν τους αρέσουν, ακόμη και ως ενήλικες.

Για έγκαιρη διάγνωση της ΔΠΠΤ, οι τακτικές επισκέψεις σε παιδίατρο μπορούν να βοηθήσουν να διασφαλιστεί ότι τα παιδιά μεγαλώνουν και αυξάνουν το βάρος όπως αναμένεται για την ηλικία τους.

 

Αιτίες και παράγοντες κινδύνου για την ΔΠΠΤ

Δεδομένου ότι είναι μια πρόσφατα αναγνωρισμένη διατροφική διαταραχή, οι ερευνητές εξακολουθούν να διερευνούν τις αιτίες της. Όπως όλες οι διατροφικές διαταραχές, ένα μείγμα παραγόντων συμβάλλει πιθανώς, όπως:

 

• Βιολογία
• Περιβάλλον
• Προσωπικές εμπειρίες
• Άγχος

 

Δύο παιδιά μπορεί να ζουν με ΔΠΠΤ, αλλά τα συμπτώματα που βιώνουν μπορεί να διαφέρουν.

Άλλες καταστάσεις μπορεί να σημαίνει ότι κάποιος έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει ARFID, όπως:

 

• ADHD (ΔΕΠΥ)
• Διανοητική αναπηρία στο φάσμα του αυτισμού

Υψηλότερα ποσοστά ARFID ή ΔΠΠΤ θα μπορούσαν επίσης να εμφανιστούν σε παιδιά που είναι πολύ επιλεκτικά στο φαγητό ή που δεν φαίνεται να ξεπερνούν αυτές τις συνήθειες με την πάροδο του χρόνου.

 

Τα παιδιά που ζουν με ΔΠΠΤ τείνουν να έχουν υψηλότερες περιπτώσεις ταυτόχρονης αγχώδους διαταραχής και άλλων ψυχικών παθήσεων.

 

 

Ζώντας με την ΔΠΠΤ

Το να ζεις με τη διαταραχή αυτή δεν είναι επιλογή. Δεν αποφασίσατε ξαφνικά να μην σας αρέσουν τα τρόφιμα. Δεν μπορείτε να αισθανθείτε τον τρόπο που αλληλεπιδράτε με το φαγητό όταν ζείτε με αυτήν την κατάσταση.

Μια ανασκόπηση των περιπτώσεων έκανε λόγο πώς το ιστορικό πνιγμού σε τρόφιμα οδήγησε σε περισσότερες ανησυχίες σχετικά με το πνιγμό κατά τη διάρκεια του φαγητού και μια διάγνωση ΔΠΠΤ έγινε μήνες αργότερα.

Σε μια υπόθεση το 2016, η εμπιστευτική πηγή αφορούσε ένα κορίτσι που νοσηλεύτηκε λόγω προβλημάτων στο στομάχι. Παρόλο που πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο, έγινε δεκτή μετά την απώλεια υπερβολικού βάρους λόγω της ΔΠΠΤ που είχε αναπτυχθεί λόγω του φόβου να επιδεινωθούν τα συμπτώματα του στομάχου με το φαγητό.

Το να παρακολουθείτε τι τρώτε ή πώς τρώτε μπορεί να είναι κουραστικό. Μπορεί να απασχολεί τις σκέψεις σας και να σας αποτρέπει από τις κοινωνικές δραστηριότητες.

Ως γονέας, μπορεί να αισθάνεστε απογοητευμένος και ένοχος όταν δεν μπορείτε να κάνετε το παιδί σας να φάει. Θυμηθείτε, η ΔΠΠΤ δεν αντικατοπτρίζει τις δεξιότητές σας στο μαγείρεμα, τις δεξιότητες γονέων ή τις επιλογές φαγητού – και το παιδί σας δεν έχει κακή συμπεριφορά.

Η γονική μέριμνα ενός παιδιού με ΔΠΠΤ μπορεί να έχει πολύ άγχος. Οι συχνές διαμάχες κατά τη διάρκεια των γευμάτων και η ανησυχία για το βάρος και τη διατροφή ενός παιδιού μπορεί να έχει δυσμενείς συνέπειες, ειδικά όταν άλλα άτομα στη ζωή σας μπορεί να επιταχύνουν τη συμπεριφορά του παιδιού σας σε επιλεκτική κατανάλωση.

Εάν πιστεύετε ότι οι διατροφικές σας συνήθειες του παιδιού οδηγούνται σε ΔΠΠΤ, οι επιλογές θεραπείας μπορούν να βοηθήσουν το παιδί σας να ανακάμψει.

 

Επιλογές θεραπείας ΔΠΠΤ

Λόγω των φυσικών και διανοητικών πτυχών της ΔΠΠΤ, η ιατρική σας ομάδα μπορεί να περιλαμβάνει έναν αριθμό επαγγελματιών, όπως:

 

1. Επαγγελματίας Διαιτολόγος ή Διατροφολόγος
2. Ιατρός (Παιδίατρος ή Παθολόγος)
3. Ψυχολόγος
4. Ψυχίατρος

 

Οι αρχικές αξιολογήσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν από τον πρωτοβάθμιο γιατρό σας, ο οποίος μπορεί να αξιολογήσει τα φυσικά σημάδια της διαταραχής αυτής.

Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει άμεση θεραπεία για τις παρενέργειες του υποσιτισμού, της αφυδάτωσης ή της απώλειας βάρους. Μπορούν επίσης να συστήσουν ειδικούς για τη φροντίδα σας.

Μόλις έχετε φροντίσει για τις φυσικές επιδράσεις της διαταραχής και αρχίσετε να εργάζεστε με έναν ειδικό διατροφής, ένας επαγγελματίας ψυχικής υγείας θα μπορούσε να σας βοηθήσει με ένα σχέδιο για μακροχρόνια ανάρρωση και ευεξία.

Αυτά τα σχέδια μπορεί να περιλαμβάνουν γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT) ή οικογενειακή θεραπεία.

 

Τι ακολουθεί

H ΔΠΠΤ είναι μια διατροφική διαταραχή που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική υγεία.

Αν και διαγιγνώσκεται κυρίως σε παιδιά, μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε σε οποιαδήποτε ηλικία.

Η ζωή δεν χρειάζεται να σταματήσει λόγω των συμπτωμάτων της. Η βοήθεια είναι διαθέσιμη – και πολλές επιλογές θεραπείας μπορούν να παρέχουν υποστήριξη για εσάς και την οικογένειά σας (Gillette, 2021).

 

Συχνότητα εμφάνισης

Ο επιπολασμός της ΔΠΠΤ κυμαίνεται από 1,5 −23% μεταξύ των παιδιών και των εφήβων που παρουσίασαν σε προγράμματα θεραπείας ημέρας για διατροφικές διαταραχές, κλινικές εξωτερικών ασθενών παιδιατρικής γαστρεντερολογίας και προγράμματα διαταραχής διατροφικών ασθενών στη Βόρεια Αμερική (Eddy et al, 2015).

 

Επίλογος

Συμπερασματικά, η ARFID ή ΔΠΠΤ αποτελεί μια διατροφική διαταραχή που κάνει τους ανθρώπους να υποσιτίζονται. Να έχουν χαμηλά επίπεδα θρέψης και υγείας. Αυτό πηγάζει από συμπεριφορικούς παράγοντες και ψυχολογικούς (στρες). Οφείλεται είτε στην έλλειψη ενδιαφέροντος για τα τρόφιμα είτε σε έντονη δυσφορία για το πώς φαίνονται, μυρίζουν ή τι γεύση έχουν κάποια από αυτά. Οι συνέπειες της διαταραχής αυτής αφορούν κυρίως παιδιά (μικρότερα των 7 ετών) αλλά τα περιστατικά που αφορούν ακόμα και τους ενήλικες πληθαίνουν. Συνδυασμός από διαιτολογική, ψυχολογική και ιατρική παρακολούθηση (αφού γίνει έγκαιρα η διάγνωση) είναι οι άξονες θεραπείας. Σαφώς, μια και πρόκειται για την πιο πρόσφατη διατροφική διαταραχή, περαιτέρω έρευνες και επιδημιολογικό υλικό αναμένονται για να εξαχθούν ασφαλέστερα συμπεράσματα. Αν και η βασική δυσκολία της διαταραχής αυτής είναι η διάγνωσή της.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Eddy, K. T., Thomas, J. J., Hastings, E., Edkins, K., Lamont, E., Nevins, C. M., Patterson R. M., Murray, H. B., Bryant-Waugh & R., Becker, A. E. (2015). Prevalence of DSM-5 avoidant/restrictive food intake disorder in a pediatric gastroenterology healthcare network. International Journal of Eating Disorder, 48(5), pp. 464–470.

Gillette, H. (2021). “Avoidant Restrictive Food Intake Disorder (ARFID)”. [online], [retrieved: 21 June], διαθέσιμο στο: https://psychcentral.com/eating-disorders/avoidant-restrictive-food-intake-disorder-arfid

Seetharaman, S. & Fields, E. L. (2020). Avoidant and restrictive food intake disorder. Pediatric Revision, 41 (12), pp. 613-622.

 

 

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc