Τρανς-λιπαρά οξέα & κατάθλιψη

Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην κατανάλωση τροφών πλουσίων σε τρανς-λιπαρά οξέα και την κατάθλιψη; Δυο έρευνες έρχονται να επισημάνουν ακόμα περισσότερο το ρόλο της διατροφής στην ίαση ή την εμφάνιση της κατάθλιψης.

Ορισμός

Ως κατάθλιψη ορίζουμε μια ψυχική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μόνιμη μελαγχολία, απαισιοδοξία, εσωστρέφεια και μείωση των δραστηριοτήτων του πάσχοντος (Φυτράκης, 2009).

Σύμφωνα με την κλινική ψυχολόγο Lara Honos-Webb, κατάθλιψη είναι η δυσάρεστη συναισθηματική διάθεση του ατόμου που συνοψίζεται σε μια κατάσταση παθολογικής θλίψης που συνοδεύεται με τη σειρά της από σημαντική μείωση του αισθήματος προσωπικής αξίας και από την επώδυνη συνείδηση της επιβράδυνσης των νοητικών, ψυχοκινητικών και οργανικών διαδικασιών. Είναι μια κλίμακα διαταραχών της διάθεσης, οι οποίες καταλήγουν σε κλινική διαταραχή και μειώνουν το επίπεδο της δραστηριότητας (Honos-Webb, 2010).

 

Θεραπεία

Εδώ και δεκαετίες για τη θεραπεία της κατάθλιψης πέραν της ψυχολογικής παρακολούθησης (συμβουλευτική) και φαρμακευτικής αγωγής, διερευνώνται και άλλοι τρόποι ίασης. Τρόποι όπως είναι η υιοθέτηση ενός ειδικού πλάνου διατροφής. Δυο πρόσφατες έρευνες μας δίνουν τη δυνατότητα συσχέτισης συγκεκριμένων τροφίμων και της θεραπείας της νόσου αυτής.

 

Με βάση την πρώτη έρευνα, τα άτομα που καταναλώνουν γάλα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και γιαούρτι, αντί για πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα, είναι λιγότερο πιθανό να έχουν κατάθλιψη, σύμφωνα με ερευνητές της Ιαπωνίας και της Κίνας (Cui et al, 2017).

Η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων συνδέεται εδώ και καιρό με ένα ευρύ φάσμα παροχών για την υγεία αλλά η επίδρασή της στη συναισθηματική υγεία παρέμεινε ασαφής. Τώρα, μια νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology” αποκαλύπτει ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα μπορεί να είναι λιγότερο επιρρεπείς στην κατάθλιψη.

Ο καθηγητής Ryoichi Nagatomi του Πανεπιστημίου Tohoku και συνεργάτες του στην Ιαπωνία και την Κίνα διερεύνησαν τη συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων με πλήρη και χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και καταθλιπτικών συμπτωμάτων όπως εξάντληση, θλίψη, άγχος, αδυναμία και απελπισία. Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει διάφορα συστατικά των γαλακτοκομικών προϊόντων (πλήρες λίπος και χαμηλά λιπαρά) και την εμφάνιση κατάθλιψης.

 

Η μελέτη περιλάμβανε 1.159 ενήλικες Ιαπωνίας ηλικίας μεταξύ 19 και 83 ετών. Υπήρξαν 897 άντρες και 262 γυναίκες, εκ των οποίων 31,2% και 31,7% αντιστοίχως, ήταν καταθλιπτικές.

 

Οι ερευνητές ζήτησαν από τους συμμετέχοντες σε ένα ερωτηματολόγιο πόσο συχνά κατανάλωναν γάλα ή γιαούρτι ολικής ή χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα αξιολογήθηκαν χρησιμοποιώντας την κλίμακα κατάθλιψης αυτοαξιολόγησης, η οποία αποτελείται από 20 ερωτήσεις και είναι ένα εργαλείο για τη διάκριση των ατόμων με ή χωρίς κατάθλιψη.

Το αποτέλεσμα έδειξε ότι οι άνθρωποι που καταναλώνουν γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά μεταξύ μιας και τεσσάρων φορές την εβδομάδα είναι λιγότερο καταθλιπτικοί. Η συσχέτιση παρέμεινε ακόμη και αφού εξετάστηκαν άλλοι κρίσιμοι παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η κατάσταση της υγείας, η κατάσταση της διατροφής και ο τρόπος ζωής.

Η μελέτη δεν έδειξε καμία συσχέτιση μεταξύ κατανάλωσης γάλακτος full fat και καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το trans-λιπαρό οξύ που περιέχεται στο πλήρες γάλα σε λιπαρά, το οποίο σχετίζεται με την κατάθλιψη, ακυρώνει την αντι-καταθλιπτική δράση ενός άλλου συστατικού γάλακτος, της τρυπτοφάνης (πρόδρομης ουσίας της σεροτονίνης, ίσως του πλέον σημαντικού νευροδιαβιβαστή ως προς τα καταθλιπτικά άτομα).

 

Οι ερευνητές σημειώνουν ότι δεδομένου ότι πρόκειται για μια συγχρονική μελέτη που ανέλυε έναν πληθυσμό σε ένα μόνο χρονικό σημείο, δεν μπορούσε να εξηγήσει τι πραγματικά προκάλεσε τέτοια αποτελέσματα. Άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το τυρί και το βούτυρο, δεν συμπεριλήφθηκαν στη μελέτη. Δεν είναι επίσης σαφές εάν το γάλα ή το γιαούρτι είχε ισχυρότερη επιρροή. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για να επιβεβαιωθεί και να αποσαφηνιστεί η αιτιότητα των ευρημάτων (Cui et al, 2017).

 

Τι είναι τα τρανς-λιπαρά οξέα;

Τα τρανς-λιπαρά οξέα είναι πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που προέρχονται από φυτικά έλαια, τα οποία έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία (υδρογόνωση ή μερική υδρογόνωση) προκειμένου να αποκτήσουν στερεά μορφή ή πιο παχύρρευστη. Απαντώνται σε επεξεργασμένες τροφές όπως η μαργαρίνη, τα πατατάκια, τα σφολιατοειδή (κρουασάν, τυρόπιτες, λουκανικόπιτες), οι πίτσες, τα ντόνατς και η πλειοψηφία των φαγητών στα ταχυφαγεία (όπως τηγανιτές πατάτες, χάμπουργκερ και φτερούγες κοτόπουλου). Σε πολλές χώρες (ΗΠΑ) η νομοθεσία καθιστά υποχρεωτική την αναγραφή τους στη διατροφική ετικέτα, στη χώρα μας όμως αυτό δεν έχει συμβεί (ακόμα;).

 

Η παραπάνω έρευνα επιβεβαιώνεται και από μια προηγούμενη που πραγματοποιήθηκε από ομάδα Ισπανών ερευνητών (Sanchez-Villegas et al, 2011).

Η κατανάλωση υπερβολικών ποσοτήτων από τρανς λιπαρά οξέα, που είναι γνωστό ότι αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιακής νόσου, μπορεί επίσης να αυξήσει τον κίνδυνο κατάθλιψης, σύμφωνα με αυτή την έρευνα.

Η κατανάλωση μιας υγιεινής διατροφής με ελαιόλαδο μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατάθλιψης, λέει η ερευνήτρια Almudena Sanchez-Villegas, PhD, αναπληρωτής καθηγήτρια προληπτικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Las Palmas de Gran Canaria στο Λας Πάλμας της Ισπανίας. Η μελέτη περιλάμβανε περισσότερους από 12.000 ενήλικες.

 

«Οι συμμετέχοντες με κατανάλωση ελαιόλαδου μεγαλύτερη από 20 γραμμάρια την ημέρα (περίπου 0,7 ουγκιές) είχαν 30% χαμηλότερο κίνδυνο κατάθλιψης από όσους δεν καταναλώνουν ή με πολύ χαμηλή κατανάλωση ελαιόλαδου», λέει η Sanchez-Villegas.

Όσοι έλαβαν τα περισσότερα τρανς-λιπαρά, ωστόσο, είχαν έως και 48% αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.

Τα τρανς λιπαρά, πιστεύεται ότι οδηγούν σε βιολογικές αλλαγές στο σώμα που συνδέονται με καρδιακές παθήσεις και κατάθλιψη.

Οι ερευνητές αξιολόγησαν 12.059 άνδρες και γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας 37 ετών. Όλοι δεν είχαν κατάθλιψη κατά την έναρξη της μελέτης.

Οι άνδρες και οι γυναίκες ολοκλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο συχνότητας φαγητού, περιγράφοντας τις προσλήψεις διαφόρων τύπων λίπους. Μετά από μέση παρακολούθηση των 6,1 ετών (τα μισά ακολουθήθηκαν περισσότερο, κατά το ήμισυ λιγότερο) είχαν διαγνωσθεί 657 νέες περιπτώσεις κατάθλιψης.

 

Οι ερευνητές εξέτασαν τον τύπο και την ποσότητα πρόσληψης λίπους για να δουν αν έπαιξε κάποιο ρόλο.

 

Εκείνοι που έτρωγαν ένα υψηλό ποσοστό trans-λιπαρών – ο τύπος λίπους που βρέθηκε στο fast food, τα βιομηχανικά παρασκευασμένα αρτοσκευάσματα και ορισμένα προϊόντα πλήρους γάλακτος- είχαν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης, ενώ όσοι έτρωγαν το περισσότερο ελαιόλαδο είχαν χαμηλότερο κίνδυνο από αυτούς Με χαμηλή κατανάλωση ελαιολάδου ή χωρίς ελαιόλαδο.

Η πρόσληψη trans-λίπους στους συμμετέχοντες ήταν αρκετά χαμηλή, λέει η Sanchez-Villegas. Εκείνοι στην υψηλότερη ομάδα πρόσληψης πήραν περίπου 1,5 γραμμάρια ημερησίως, και σε αυτή την ομάδα οι ερευνητές βρήκαν το 48% αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.

Στη μελέτη, τόσο τα καλά όσο και τα κακά λίπη έδειξαν ότι οι επιστήμονες αποκαλούν μια σχέση δόσης-απόκρισης. «Περισσότερη κατανάλωση, περισσότερη προστασία [για το ελαιόλαδο] και περισσότερη πρόσληψη, περισσότερος κίνδυνος [για τα trans λιπαρά οξέα],» καταλήγει η Ισπανίδα επιστήμονας.

 

Επίλογος

Με βάση την πιο πρόσφατη βιβλιογραφία φαίνεται ότι η κατανάλωση προϊόντων πλουσίων σε τρανς-λιπαρά οξέα αυξάνει με τη σειρά της την πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης. Τα προϊόντα αυτά βεβαίως συνδέονται με πληθώρα ασθενειών όπως είναι τα καρδιαγγειακά. Αναμένονται κι άλλες έρευνες σε μεγαλύτερα πληθυσμιακά σύνολα που να επιβεβαιώνουν τη σχέση αυτή. Πρέπει επίσης να εφαρμοστεί/αναγραφεί υποχρεωτικά στη διατροφική ετικέτα η περιεκτικότητα του κάθε τροφίμου σε τρανς-λιπαρά οξέα, όπως δηλαδή συμβαίνει σε πολλές χώρες της Ευρώπης αλλά και στις ΗΠΑ.

 

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Cui, Y., Huang, C., Momma, H., Ren, Z., Sugiyama, S., Guan, L.,  Niu, K. & Nagatomi, R. (2017). “Consumption of low-fat dairy, but not whole-fat dairy, is inversely associated with depressive symptoms in Japanese adults”. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, doi: 10.1007/s00127-016-1333-1

Honos-Webb, L. (2010). Κατάθλιψη: Αυτοθεραπεία χωρίς χάπια. (Μετάφραση από τα Αγγλικά από την Α. Μαντόγλου). Αθήνα: Μοντέρνοι Καιροί.

Sanchez-Villegas, A., Verberne, L., De Irala, J., Ruiz-Canela, M., Toledo, E., Serra-Majem, L. & Martinez-Gonzalez, M. A. (2011), “Dietary Fat Intake and the Risk of Depression: The SUN Project”, PlOS One, doi: 10.1371/journal.pone.0016268

Φυτράκης. (2009). Μικρό Ελληνικό Λεξικό Φυτράκη. 1^η εκδ. Αθήνα: Εκδόσεις Φυτράκη

 

 

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc