Είναι το μετατραυματικό στρες μια κατάσταση ανεξάρτητη από τον τρόπο διατροφής των ανθρώπων; Μπορεί να συνδεθεί η παχυσαρκία με αυτό το είδος της αγχώδους διαταραχής; Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε μέσα από τη διαθέσιμη βιβλιογραφία αν υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δυο αυτών καταστάσεων.
Αρχικά θα αναλύσουμε τι είναι το μετατραυματικό στρες
Ορισμός
Ως μετατραυματικό στρες ή διαταραχή του μετατραυματικού στρες (PTSD: PostTraumatic Stress Disorder) ορίζεται εκείνο το είδος των αγχωδών διαταραχών που εκδηλώνεται σε άτομα που βίωσαν ένα τρομακτικό, δυσάρεστο γεγονός ή ακόμα και υπήρξαν μάρτυρες σε ένα τέτοιο περιστατικό με τις επιπτώσεις να διαρκούν ένα μήνα μετά το περιστατικό αυτό. Ουσιαστικά πρόκειται για το «ίχνος» που αφήνουν τραυματικές καταστάσεις με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα συνεχόμενο στρες και φόβος στην καθημερινή μας ζωή με αποτέλεσμα να υπάρχει δυσλειτουργία, κακή ποιότητα ζωής και κίνδυνος κατάθλιψης.
Τέτοια γεγονότα/εμπειρίες έχουν να κάνουν με φυσικές καταστροφές, σεξουαλικές επιθέσεις, πολεμικές συγκρούσεις, σοβαρά τροχαία ατυχήματα, άλλου τύπου προσωπικές επιθέσεις και ληστείες.
Στις ΗΠΑ περίπου το 9% του πληθυσμού αντιμετωπίζει αυτή τη διαταραχή.
Η διάγνωση είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί από διάφορους παράγοντες όπως πιθανή συσχέτιση με άλλες ψυχικές διαταραχές (μείζονα κατάθλιψη και γενικευμένη αγχώδης διαταραχή) ή/και επειδή τα συμπτώματα συχνά αλληλεπικαλύπτονται με άλλες ψυχικές διαταραχές όπως είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή.
Σαν θεραπεία προκρίνονται ψυχοθεραπεία (κυρίως η γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία-CBT) και η φαρμακευτική αγωγή (βενζοδιαζεπίνες, πραζοσίνη, γλυκοκορτικοειδή κτλ).
Σύμφωνα με το εγχειρίδιο ICD-10 ο διαγνωστικός κωδικός είναι F43.1 (ICD-10, 2020).
Συσχέτιση παχυσαρκίας – PTSD
Αφού πρόκειται για μια ψυχιατρική διαταραχή, ποια θα μπορούσε να είναι η σύνδεση με την παχυσαρκία;
Η συχνότητα εμφάνισης διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και παχυσαρκίας αυξάνεται και τα στοιχεία συνεχίζουν να υποστηρίζουν την πεποίθηση ότι τα άτομα που έχουν συμπτώματα PTSD είναι αρκετά πιθανό να αναπτύξουν παχυσαρκία στη διάρκεια της ζωής τους. Η συχνότητα εμφάνισης παχυσαρκίας σε άτομα με PTSD, συμπεριλαμβανομένων βετεράνων πολέμου, γυναικών και παιδιών που εκτίθενται σε τραύμα, δεν αποδίδεται αποκλειστικά σε ψυχοτρόπα φάρμακα, αλλά οι πραγματικοί παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί δεν έχουν οριοθετηθεί πλήρως. Επιπλέον, μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν μελέτες που να δείχνουν ότι τα παχύσαρκα άτομα έχουν προδιάθεση να αναπτύξουν PTSD σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Αυτή η ανασκόπηση διερεύνησε τα παθογόνα μονοπάτια που είναι κοινά τόσο στην PTSD όσο και στην παχυσαρκία, τα οποία περιλαμβάνουν φλεγμονή, σύστημα ρενίνης-αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης, κυτταρικές δομές και ενεργοποίηση νευροενδοκρινών.
Το αποτέλεσμα των μελετών που διερευνούν τη χρησιμότητα των αναστολέων ενζύμου μετατροπής της αγγειοτενσίνης και των αποκλειστών των υποδοχέων της αγγειοτενσίνης στη θεραπεία των συμπτωμάτων PTSD θα είναι σχετικά για τον έλεγχο τόσο της PTSD όσο και της παχυσαρκίας. Είναι επίσης σημαντικό ότι πρέπει να προσδιοριστούν τα αποτελέσματα αξιολόγησης της φλεγμονής, της παχυσαρκίας και της καρδιακής λειτουργίας στα ίδια άτομα (Masodkar, Johnson & Peterson, 2016).
Σακχαρώδης Διαβήτης, Παχυσαρκία, PTSD
Άλλη έρευνα εστίασε στην συσχέτιση παχυσαρκίας-PTSD-Σακχ. Διαβήτη ΙΙ. Συλλέχθηκαν στοιχεία από βετεράνους πολέμου των ΗΠΑ από το 2008 – 2015. Δεν βρέθηκε μεγάλη διαφορά σε σχέση με το εθνικό πρότυπο των ΗΠΑ ανάμεσα στα άτομα με ΣΔ ΙΙ & PTSD αλλά υπάρχει σχέση με παχυσαρκία και PTSD. Σαφώς απαιτείται μελλοντική έρευνα για να καθοριστεί εάν η ύφεση PTSD μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια βάρους και μειωμένη επίπτωση ΣΔ ΙΙ (Scherrer et al, 2018).
Ομάδα ερευνητών εστιάζοντας επίσης στην σχέση παχυσαρκίας-PTSD, αφού ανέλυσε σειρά μελετών επί συνόλου 589.781 ατόμων, κατέληξε ότι τα άτομα που πάσχουν από PTSD φαίνεται πιο πιθανό, σε σχέση με τους ελέγχους, να υποφέρουν από παχυσαρκία. Ως τέτοια, τα άτομα με αυτή τη συννοσηρότητα πρέπει να στοχεύονται για εντατική πρόληψη και θεραπεία επικεντρωμένη και στις δύο διαταραχές. Απαιτείται μελλοντική έρευνα για τον προσδιορισμό του ρόλου των άγνωστων παραγόντων και των μεσολαβητών που θα μπορούσαν να αποσαφηνίσουν τη φύση αυτής της σχέσης (Bartoli et al, 2015).
Μια διαφορετική θέση για την PTSD εκφράζει η Δρ. Κάρεσταν Κοένεν μια εκ των ερευνητών μελέτης που συσχετίζει παχυσαρκίας στο γυναικείο φύλο και PTSD: «Μαζί με τις καρδιαγγειακές παθήσεις και τον διαβήτη, μπορούμε τώρα να προσθέσουμε την παχυσαρκία στον κατάλογο των γνωστών κινδύνων για την PTSD στην υγεία».
Οι γυναίκες με κανονικό βάρος που ανέπτυξαν PTSD κατά την περίοδο της μελέτης είχαν 36% αυξημένες πιθανότητες να γίνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι σε σύγκριση με τις γυναίκες που εμφάνισαν τραύμα αλλά δεν είχαν συμπτώματα PTSD. Ο υψηλότερος κίνδυνος ήταν εμφανής ακόμη και για γυναίκες με επίπεδα συμπτωμάτων κατώτατου ορίου και παρέμεινε μετά την προσαρμογή για κατάθλιψη, η οποία έχει επίσης προταθεί ως σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την παχυσαρκία. Σε γυναίκες με PTSD που ξεκίνησαν πριν από την περίοδο της μελέτης, ο δείκτης μάζας σώματος αυξήθηκε με πιο γρήγορο ρυθμό από τις γυναίκες χωρίς PTSD.
Τα συμπτώματα της PTSD και όχι το ίδιο το τραύμα φαινόταν να είναι πίσω από την αύξηση βάρους. «Κοιτάξαμε τις γυναίκες που ανέπτυξαν PTSD και τις συγκρίναμε με τις γυναίκες που εμφάνισαν τραύμα αλλά δεν ανέπτυξαν PTSD. Συνολικά, πριν εμφανιστούν τα συμπτώματά τους, ο ρυθμός αλλαγής του ΔΜΣ ήταν ο ίδιος με τις γυναίκες που δεν είχαν ποτέ τραύμα ή βιώνουν τραύμα, αλλά δεν ανέπτυξαν ποτέ συμπτώματα », λέει η Δρ. Κοένεν.
Λόγοι που η διαταραχή σχετίζεται με την παχυσαρκία
Πώς ακριβώς η PTSD οδηγεί σε αύξηση βάρους; Η βιολογική πορεία είναι άγνωστη, αλλά οι επιστήμονες έχουν μια σειρά από εικασίες. Η μια είναι μέσω της υπερβολικής ενεργοποίησης των ορμονών του στρες. Η PTSD μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές στη λειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων και του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, καθένα από τα οποία εμπλέκεται στη ρύθμιση ενός ευρέος φάσματος διαδικασιών του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του μεταβολισμού. Η άλλη είναι μέσω ανθυγιεινών συμπεριφορών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την αντιμετώπιση του στρες. Η τρέχουσα έρευνα εξετάζει εάν η PTSD αυξάνει την προτίμηση των γυναικών για μεταποιημένα τρόφιμα και μειώνει την πιθανότητα άσκησης (Kubzansky et al, 2013).
Επιπλέον, ομάδα ερευνητών από την Αυστραλία, συμπέρανε ότι άτομα με PTSD ακολουθούν ένα συγκεκριμένο μοτίβο στη διατροφή τους που περιλαμβάνει να αφήνει κάποιος γεύματα, μειωμένη όρεξη για υγιές φαγητό και μεγάλη επιθυμία για κατανάλωση γλυκών και τροφών από ταχυφαγεία.
Η PTSD μπορεί να οδηγήσει σε κεντρική παχυσαρκία και μεταβολική δυσλειτουργία μέσω αύξησης της λεπτίνης και της αδιπονεκτίνης (ορμόνες πείνας και αποθήκευσης αντίστοιχα). Οι ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη και οι κατεχολαμίνες επιδεινώνουν περαιτέρω αυτό το προφίλ και συμβάλλουν στη μεταβολική δυσλειτουργία. Τα φάρμακα για PTSD μπορούν επίσης να έχουν επίδραση στη διατροφή (ANMF, 2020).
Επίλογος
Συμπερασματικά, η PTSD αφορά μια αγχώδη διαταραχή που προσβάλλει την καθημερινότητα του ατόμου που πάσχει από αυτή. Η επιστημονική κοινότητα έχει εντοπίσει μια σαφή σύνδεση ανάμεσα στην εμφάνιση παχυσαρκίας και την PTSD. Υπάρχει ένα μοτίβιο που ακολουθούν οι πάσχοντες από PTSD και οδηγεί στην παχυσαρκία ενώ και η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να επανεξεταστεί ως προς την αποτελεσματικότητά της για την πρόκληση συνθηκών υπέρβαρου. Ναι μεν οι ακριβείς μηχανισμοί παραμένουν ακόμα άγνωστοι που συνδέουν τις δυο αυτές καταστάσεις, αλλά η συννοσυρότητα απαιτεί περισσότερες έρευνες γύρω από το θέμα αυτό.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ANMF, (2020). Nutrition and PTSD. [online]. [Ημερομηνία πρόσβασης: 18 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://anmj.org.au/nutrition-and-ptsd/
Bartoli, F., Crocamo, C., Alamia, A., Amidani, F., Paggi, E., Pini, E., Clerici, M. & Carra, G. (2015). Posttraumatic stress disorder and risk of obesity: Systematic review and meta-analysis. The Journal of Clinical Psychiatry, 76(10), pp. 1253-1261.
ICD-10, (2020). Diagnosis Code 43.1 Post-traumatic Stress Disorder. [online]. [Ημερομηνία πρόσβασης: 18 Ιούνη]. Διαθέσιμο στο: https://www.icd10data.com/ICD10CM/Codes/F01-F99/F40-F48/F43-/F43.1
Kubzansky, L. D., Bordelois, P., Jun. H. J., Roberts, A. L., Cerda, M., Bluestone, N. & Koenen, K. C. (2013). The weight of traumatic stress. Journal of American Medical Association, doi: 10.1001/jamapsychiatry.2013.2798
Masodkar, K., Johnson, J. & Peterson, M. J. (2016). A Review of Posttraumatic Stress Disorder and Obesity: Exploring the Link. The primary care companion for CNS Disorders, 18(1), doi: 10.4088/PCC.15r01848
Scherrer, J. F., Salas, J., Lustman, P., J., van den Berk-Clark, C., Schnurr, P. P., Tuerk, P., Cohen, B. E., Friedman, M. J., Norman, S. B., Schneider, F. D. & Chard, K. M. (2018). The Role of Obesity in the Association Between Posttraumatic Stress Disorder and Incident Diabetes. Journal of American Medical Association, 75(11), pp. 1189-1198.
Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
