ΔΕΠΥ και διατροφή

Μπορεί η αλλαγή της διατροφής να βοηθήσει στη βελτίωση των συμπτωμάτων της πιο δημοφιλούς νευροσυμπεριφορικής διαταραχής της παιδικής ηλικίας (ΔΕΠΥ); Μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφία θα εξετάσουμε με ποιο τρόπο επηρεάζει (ή όχι) η διατροφική μας συμπεριφορά τη ΔΕΠΥ.

Ορισμός

Καταρχήν ως ΔΕΠΥ ορίζεται η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ ή ADHD στη διεθνή βιβλιογραφία) γνωστή και ως υπερκινητικό σύνδρομο. Αποτελεί τη συνηθέστερη νευροσυμπεριφορική διαταραχή της παιδικής ηλικίας. Τα παιδιά εμφανίζουν υπερκινητικές, απρόσεκτες και παρορμητικές συμπεριφορές οι οποίες δεν συνάδουν με την αναπτυξιακή τους ηλικία. Η συμπτωματολογία μπορεί να φτάσει μέχρι την ενήλικη ζωή.

Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ αρχίζουν συνήθως κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και μειώνονται (ή πρέπει να μειώνονται) καθώς φτάνουμε στην εφηβεία.

Η ΔΕΠΥ χωρίζεται στους εξής τύπους:

• Απρόσεκτος τύπος
• Υπερκινητικός τύπος
• Παρορμητικός τύπος

Κάποια χαρακτηριστικά παιδιών (ή/και ενηλίκων) που παρουσιάζουν ΔΕΠΥ είναι: η συχνή απογοήτευση, ότι χάνουν γρήγορα το ενδιαφέρον τους με αυτό που ασχολούνται, η κατάθλιψη, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η δυσκολία στη συγκέντρωση, η έλλειψη προγραμματισμού, η επιθετικότητα, οι κοινωνικές δυσκολίες και η συναισθηματική αστάθεια.

Η ΔΕΠΥ τυπικά δεν θεραπεύεται εξ ολοκλήρου. Για την ίασή της και τη μείωση των συμπτωμάτων χρησιμοποιείται συμβουλευτική, φαρμακευτική αγωγή ή/και συνδυασμός των δυο (onmed, 2017).

 

Συχνότητα

Σύμφωνα με την παγκόσμια βιβλιογραφία, η ΔΕΠΥ καίτοι δύσκολο να διαγνωσθεί (για παράδειγμα, πολλές έρευνες κάνουν λόγο για διπλάσια συχνότητα εμφάνισης στα αγόρια από τα κορίτσια όμως υπάρχουν πολλοί που επίσης θεωρούν ότι επειδή τα κορίτσια είναι συνήθως λιγότερο πιο κινητικά από τα αγόρια τα κάνει να διαχειρίζονται τη διαταραχή με μεγαλύτερη επιτυχία) δείχνει να αφορά στο 2,5% των ατόμων του πλανήτη μας. Υπάρχουν διαφορές από χώρα σε χώρα (οι ΗΠΑ δείχνουν να είναι «πρωταθλητές» στα περιστατικά με 4%), από ηλικία σε ηλικία (ξεκινά από τα 4, συνεχίζει στην εφηβεία και φτάνει μέχρι την ενήλικη ζωή σε διάφορα ποσοστά), ανάλογα με το εισόδημα (πιο πλούσιες χώρες εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά σε σχέση με τις φτωχότερες) και την ψυχική κατάσταση (άτομα με αγχώδη διαταραχή εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης ΔΕΠΥ σε σχέση με άτομα που δεν παρουσιάζουν άγχος) (Walsh, 2020).

 

Ο ρόλος της διατροφής

Μιλάμε για μια συμπεριφοριστική διαταραχή στην οποία όμως δεν έχει βρεθεί η πλήρης ίασή της ακόμα. Οπότε, πώς θα μπορούσε να βοηθήσει η διατροφή σε όλο αυτό;

Στη δεκαετία του 1970, ο αλλεργιολόγος/παιδίατρος Δρ Φέινγκολντ πρότεινε (εντελώς τυχαία) μια δίαιτα αποκλεισμού συγκεκριμένων τροφών (πλουσίων σε ζάχαρη, με πρόσθετα, αρωματικές ύλες και συντηρητικά) σε ασθενείς του με ΔΕΠΥ. Κατά τη διάρκεια της δίαιτας αποκλεισμού ο Φέινγκολντ παρατήρησε από κάποια άτομα βελτίωση στη συμπεριφορική τους κατάσταση (ποσοστό >30%). Και παρότι στην αρχή το εύρημα αυτό αγκαλιάστηκε με ενθουσιασμό στις ΗΠΑ, μετέπειτα αποτελέσματα και χρήση δίαιτας αποκλεισμού δεν κατάφερε να παρουσιάσει σε μεγάλα ποσοστά πρόοδο της διαταραχής αυτής.

Τα τελευταία χρόνια, παράλληλα με παρακολούθηση από ψυχολόγο/ψυχίατρο και φαρμακευτική αγωγή, χρησιμοποιούνται έντονα συμπληρώματα διατροφής όπως πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA), μαγνησίου, ψευδαργύρου και σιδήρου μια και διαπιστώθηκε ότι σε άτομα με ΔΕΠΥ τα παραπάνω βρίσκονται σε μικρή ποσότητα. Παρόλαυτα, δεν διαπιστώθηκε σημαντική πρόοδο στα συμπτώματα των ατόμων με ΔΕΠΥ μετά από συστηματική λήψη τέτοιων συμπληρωμάτων (Abdullah, Jowett, Whittaker & Patterson, 2019).

Άλλα μοντέλα διατροφής έχουν να κάνουν με διατροφή αυξημένη σε πρωτεΐνες και διατροφή μικρή σε ποικιλία.

Πάνω στα συμπληρώματα PUFA και τη βελτίωση της ΔΕΠΥ συναντούμε ακόμα μια έρευνα που επίσης κάνει λόγο για μη θετική συσχέτιση των δυο αυτών παραγόντων. Περαιτέρω έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί στην καθιέρωση των υποκείμενων μηχανισμών των τροφίμων (π.χ. ενοχοποίηση μικροβίων του εντέρου) για την απλοποίηση της προσέγγισης διατροφής μικρής σε ποικιλία σε παιδιά με ΔΕΠΥ (Pelsser, Frankena, Toorman & Pereira, 2017).

Εντούτοις, η βιβλιογραφία επιμένει να ασχολείται με τροφές που επηρεάζουν την προσοχή των παιδιών. Τέτοιες είναι η ζάχαρη, οι αρωματικές ουσίες και η καφεΐνη των αναψυκτικών. Στόχος η επιβεβαίωση της επίδρασης που αυτές οι ουσίες έχουν στη συνολική εγκεφαλική λειτουργία.

Γι΄αυτό το λόγο οι περισσότεροι επιστήμονες προτείνουν διατροφή πλούσια σε σύνθετους υδατάνθρακες (βρώμη), με πολλές φυτικές ίνες (φρούτα και λαχανικά), ξηρούς καρπούς (πλούσιοι σε PUFA και μαγνήσιο) και λιπαρά ψάρια (πλούσια σε PUFA, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και ασβέστιο).

 

Συμπέρασμα

Παρότι για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ χρησιμοποιούνται οι κλασσικές μέθοδοι της ψυχιατρικής παρακολούθησης και της φαρμακευτικής αγωγής, ο ρόλος της διατροφής ως προς τη βελτίωση της εξέλιξης της διαταραχής αυτής είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο. Η πλειοψηφία των ερευνών προσδιορίζεται στο πως θα συσχετίσει θετικά τη βελτίωση της νοητικής λειτουργίας με την κατανάλωση και την αποφυγή συγκεκριμένων τροφών με την ύφεση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ. Αρκετές από αυτές στοχοποιούν σε ουσίες όπως ο σίδηρος και τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα.

Μέχρι στιγμής δεν έχει αποδειχθεί ότι ένα διατροφικό σχήμα θα βοηθήσει για τη θετική πορεία της νόσου. Γι’ αυτό συναντάμε διάφορα διατροφικά σχήματα (δίαιτες αποκλεισμού, δίαιτες μικρής ποικιλίας, δίαιτες με συμπληρώματα κοκ).

Πιθανόν ανάλογα με τη διάγνωση, τη φάση της ΔΕΠΥ και τη φαρμακευτική αγωγή να υπάρχει η κατά περίπτωση διατροφική προσέγγιση στο κάθε παιδί ή ενήλικα που πάσχει από ΔΕΠΥ.

Η πολυπλοκότητα ακόμα και στη διάγνωση της ίδιας της διαταραχής, όσο και η έλλειψη διαθέσιμης βιβλιογραφίας δείχνουν ότι στο μέλλον όλο και περισσότερες έρευνες θα ασχοληθούν με τη σύνδεση Διατροφής και ΔΕΠΥ. Προφανώς ο αυξανόμενος επιπολασμός όπως και τα συνεχιζόμενα προβλήματα διατροφής σε παιδιά και ενήλικες ενδεχομένως να αποτελέσει ένα ακόμα λόγο να συνδεθούν οι δυο αυτοί παράγοντες.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Abdullah, M., Jowett, B., Whittaker, P. J. & Patterson, L. (2019). The effectiveness of omega-3 supplementation in reducing ADHD associated symptoms in children as measured by the Conners’ rating scales: A systematic review of randomized controlled trials. Journal of Psychiatric Research, 110, pp 64-73.

Onmed, (2017). “ΔΕΠΥ: Ποιοι είναι οι 3 τύποι της και ποια τα χαρακτηριστικά τους”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 28 Δεκέμβρη], διαθέσιμο στο: https://www.onmed.gr/ygeia/story/358953/depy-poioi-einai-oi-3-typoi-tis-kai-poia-ta-xaraktiristika-toys

Pelsser, L. M., Frankena, K., Toorman, J. & Pereira, R. R. (2017). Diet and ADHD, Reviewing the Evidence: A Systematic Review of Meta-Analyses of Double-Blind Placebo-Controlled Trials Evaluating the Efficacy of Diet Interventions on the Behavior of Children with ADHD. PloS One, 12(1), doi: 10.1371/journal.pone.0169277

Walsh, M. (2020). “ADHD Statistics 2020”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 28 Δεκέμβρη], διαθέσιμο στο: https://www.singlecare.com/blog/news/adhd-statistics/

 

 

 

Λεοντίου Κωνσταντίνος

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc