SIBO και διατροφή
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε τι είναι το σύνδρομο εντερικής μικροβιακής υπερανάπτυξης (SIBO) και ποιος ο ρόλος της Διατροφής ως εκλυτικό παράγοντα και ως μέσο ίασης.
Τι είναι το SIBO και πως αντιμετωπίζεται
Ουσιαστικά πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία η χλωρίδα του παχέος εντέρου αναπτύσσεται προς τα άνω ώστε να αποικίσει τελικά το λεπτό έντερο. Με άλλα λόγια, όταν υπάρξει μια ανώμαλη αύξηση του συνολικού βακτηριακού πληθυσμού στο λεπτό έντερο από μικρόβια που δεν προέρχονται από το λεπτό αλλά από το παχύ έντερο, τα τρισεκατομμύρια μικρόβια του παχέος εντέρου παίρνουν κάποια από τα θρεπτικά συστατικά και μπορεί να εισέλθουν στο αίμα. Αποτέλεσμα αυτής της κίνησης είναι να συμβαίνουν εντερικές διαταραχές όπως η κοιλιοκάκη, διάρροιες, το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ), η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου αλλά και συμπτώματα όπως απότομη απώλεια σωματικού βάρους και έλλειψη όρεξης για φαγητό.
Αυτή η κατάσταση ονομάζεται συχνά και «σύνδρομο τυφλού βρόχου».
Συχνά άτομα με τις ακόλουθες διεγνωσμένες παθήσεις φέρονται πιο πιθανό να αποκτήσουν SIBO:
- Νόσος του Κρον (Crohn’s Disease)
- Υποθυρεοειδισμός
- Σακχαρώδης Διαβήτης
- ΣΕΕ (IBS)
- Σκληρόδερμα
- Παχυσαρκία
Επίσης, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να αποκτήσουν SIBO σε σχέση με τους άντρες, όσοι καταναλώνουν ποσότητες αλκοόλ ενώ τα πιο μεγάλα ηλικιακά άτομα είναι επίσης πιθανότερο να αποκτήσουν SIBO σε σχέση με νεότερα (Sethi, 2019).
Η διάγνωση της ασθένειας αυτής γίνεται με καλλιέργεια των υγρών από αναρρόφηση στην νηστίδα και της αναπνοής.
Η θεραπεία στοχοποιεί την σωστή αντιμετώπιση οποιασδήποτε υποκείμενης νόσου που προδιαθέτει στην υπερβολική ανάπτυξη βακτιριδίων.
Στην πρώτη γραμμή της αντιμετώπισης συναντάμε αντιβιωτικά όπως η σιπροφλοξασίνη (Cipro), η μετρονιδαζόλη (Flagyl) ή η ριφαξιμίνη (Xifaxan). Μπορεί επίσης να χρειαστεί ενδοφλέβια θεραπεία για τη διατροφή και τα υγρά εάν η κατάστασή έχει οδηγήσει σε υποσιτισμό ή αφυδάτωση.
Τα αντιβιοτικά μπορεί να μειώσουν τον αριθμό των βακτηρίων στο λεπτό έντερο, αλλά δεν θα αντιμετωπίσουν το υποκείμενο ζήτημα που προκάλεσε το πρόβλημα. Στην περίπτωση που ο γιατρός διαπιστώσει ότι το SIBO οφείλεται σε υποκείμενη πάθηση, θα πρέπει επίσης να αρχίσει θεραπεία για αυτήν την πάθηση. Οι αλλαγές στη διατροφή μπορεί επίσης να βοηθήσουν.
Ο ρόλος της διατροφής
Μέχρι τώρα δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι μια συγκεκριμένη δίαιτα προκαλεί SIBO. Από την άλλη πλευρά όμως, πολλά άτομα με SIBO έχουν βρει ανακούφιση μετά από μια ειδική δίαιτα.
Προτείνονται, σε συνεργασία πάντα με το γιατρό και το διαιτολόγο, γενικές οδηγίες όπως:
- Ακολουθήστε μια ισορροπημένη, θρεπτική διατροφή.
- Καταναλώστε μικρότερα γεύματα πιο συχνά για να αποφύγετε να έχετε πολύ φαγητό στο στομάχι σας.
- Αποφύγετε προϊόντα με γλουτένη αν έχετε κοιλιοκάκη.
Μπορεί επίσης να προταθεί να δοκιμάσετε μια στοιχειώδη διατροφή. Αυτή η δίαιτα αντικαθιστά τα τρόφιμα και τα ποτά με συγκεκριμένες υγρές φόρμουλες για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Σε μια μελέτη μικρής κλίμακας, το 80% των συμμετεχόντων με SIBO είχαν ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα δοκιμής αναπνοής μετά από μια στοιχειώδη δίαιτα για 15 ημέρες. Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι μια στοιχειώδης διατροφή μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματική στη διαχείριση αυτής της κατάστασης. Ωστόσο, απαιτείται περισσότερη έρευνα (Pimetel et al, 2004).
Παχυσαρκία και SIBO
Ο ρόλος της παχυσαρκίας στη διάγνωση SIBO παίζει μεγάλο ρόλο. Σύμφωνα με έρευνα, τα παχύσαρκα άτομα παρουσίασαν SIBO σε αναλογία 2:1 σε σχέση με εκείνα που έχουν φυσιολογικό βάρος. Ακόμα δεν έχει εξακριβωθεί ο ακριβής μηχανισμός που η παχυσαρκία προκαλεί/διατηρεί το SIBO (Roland et al, 2018).
Προβιοτικά και SIBO
Αρκετοί προτείνουν παράλληλα με τη διαιτητική παρέμβαση και τη χορήγηση προβιοτικών. Δυστυχώς η διαθέσιμη βιβλιογραφία παρουσιάζει αντιθέσεις μια και συναντούμε τόσο έρευνα που δείχνει ότι τα προβιοτικά θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικά ακόμη κι από τα αντιβιοτικά (Soifer, Peralta, Dima & Besasso, 2010) αλλά μια πιο πρόσφατη ανασκόπηση διαπίστωσε ότι τα στοιχεία για τις επιδράσεις των προβιοτικών στη θεραπεία του SIBO ήταν ασαφή (Krajicek & Hansel, 2016).
Στόχοι διαιτητικής παρέμβασης
Όλες οι διατροφικές θεραπείες προσπαθούν να μειώσουν τις πηγές τροφίμων για τα βακτήρια. Επιδιώκουν να παράσχουν ικανοποιητική θρέψη στον άνθρωπο αλλά να «λιμοκτονήσουν» τα βακτήρια. Η διατροφή μας έχει σημαντικό αντίκτυπο στον εντερικό βακτηριακό πληθυσμό μας. Τα βακτήρια τρώνε κυρίως υδατάνθρακες, έτσι όλες οι συνιστώμενες δίαιτες μειώνουν τους υδατάνθρακες για να προσπαθήσουν να μειώσουν τα βακτήρια και ειδικά τα αέρια που παράγουν, περιορίζοντας την τροφοδοσία τους. Ο μόνος υδατάνθρακας από τον οποίο τα βακτήρια δεν τρώνε πολύ, είναι οι αδιάλυτες ίνες. Οι καθιερωμένες δίαιτες θεραπείας SIBO είναι η δίαιτα ειδικών υδατανθράκων (SCD), η δίαιτα του συνδρόμου του εντέρου και της ψυχολογίας (Gaps Diet), η δίαιτα Low FODMAP (LFD) ή ένας συνδυασμός αυτών των δίαιτων όπως ο ειδικός οδηγός τροφίμων SIBO (SCD + LFD) και είναι παραλλαγή της δίαιτας SIBO Bi-Phasic. Οι καθιερωμένες δίαιτες πρόληψης περιλαμβάνουν όλα τα παραπάνω συν τη δίαιτα Cedars-Sinai. Πολλοί χρησιμοποιούν επίσης τη γρήγορη δίαιτα για ΣΕΕ και διάφορες μορφές της Paleo Diet.
Το «ζυμώσιμο» αναφέρεται σε ό, τι τρώνε τα βακτήρια.
Ζυμώσιμοι υδατάνθρακες | Πηγές Ζυμώσιμων Υδατανθράκων |
Άμυλο | Άμυλα: Σπόροι, Φασόλια, Αμυλούχα λαχανικά |
Ανθεκτικό άμυλο | Δημητριακά ολ. αλέσεως, Σπόροι, Όσπρια |
Διαλυτές ίνες | Σπόροι, Φασόλια, Ξηροί καρποί, Λαχανικά, Φρούτα |
Ζάχαρη (σε όλες τις μορφές) | Φρούτα, Γλυκαντικά |
Προβιοτικά (Ινουλίνη, FOS, MOS, GOS, αραβινογαλακτίνη | Αγαύη, Φασόλια, Λαχανικά, Ρίζες, Βότανα, Συμπληρώματα |
Μερικοί υδατάνθρακες απορροφώνται τόσο γρήγορα που μπορεί να μην έχουν χρόνο για ζύμωση. Αυτά είναι τα μεμονωμένα σάκχαρα γλυκόζη και φρουκτόζη, που υπάρχουν μόνα τους στο μέλι αλλά συνδυάζονται με ζυμώσιμους υδατάνθρακες σε όλα τα άλλα τρόφιμα. Ώριμα φρούτα, μη αμυλούχα λαχανικά και ξηροί καρποί επιτρέπονται στις δίαιτες για λόγους υγείας και ποικιλίας, παρόλο που περιέχουν ζυμώσιμους υδατάνθρακες.
Σε γενικές γραμμές, η δίαιτα από μόνη της μπορεί να παρέχει αρκετή ανακούφιση από τα συμπτώματα που δεν είναι επιθυμητή άλλη θεραπεία. Ωστόσο, εάν υπάρχει δυσαπορρόφηση ή διάρροια, συνιστάται άλλη θεραπεία. Η διατροφή πιθανότατα θα χρειαστεί μακροπρόθεσμα με αυτήν την προσέγγιση.
Η δίαιτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με αντιβιοτικά ή φυτικά αντιβιοτικά, για συμπτωματική ανακούφιση και πρόσθετο όφελος.
Η δίαιτα επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπεία για να επιτραπεί η επικάλυψη του κατεστραμμένου λεπτού εντέρου μετά την εκρίζωση με αντιμικροβιακή θεραπεία. Η επένδυση μπορεί να χρειαστεί χρόνο για να επιδιορθωθεί από τη ζημιά του SIBO πριν μπορέσει να αφομοιώσει σωστά όλα τα τρόφιμα.
Η δίαιτα τέλος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πρόληψης της υποτροπής για να σταματήσει η υπερβολική ανάπτυξη. Σε αυτήν την περίπτωση, η συνεχής χρήση ενθαρρύνεται, αλλά η διατροφή μπορεί να επεκταθεί περισσότερο (Siebecker, 2020).
Συμπέρασμα
Συνοψίζοντας, ανάλογα με τη φάση του SIBO και την γνωμάτευση του γιατρού μπορεί κάποιος να επιλέξει μέσα από διάφορα διαιτητικά σχήματα για να αποφύγει την επιδείνωση των συμπτωμάτων. Πρόκειται για μια δυσάρεστη κατάσταση που οδηγεί σε πολλά προβλήματα (από ΣΕΕ μέχρι απώλεια βάρους και όρεξης). Η διαιτητική παρέμβαση (που συνήθως συνδυάζεται με χρήση αντιβιοτικών) περιλαμβάνει διαφορετικά σχήματα (από δίαιτα χωρίς λακτόζη μέχρι δίαιτα χωρίς γλουτένη ή/και περιορισμό συγκεκριμένων υδατανθράκων) και αποσκοπεί στο να θεραπεύσει τα συμπτώματα του SIBO. Η χορήγηση, ή καλύτερα, προτίμηση των προβιοτικών αντί των αντιβιοτικών παραμένει υπό διερεύνηση. Ενδεχομένως να χρειαστεί παράλληλα χορήγηση, κατά τη διάρκεια της θεραπείας, συμπληρωμάτων βιταμίνης Β12, ασβεστίου και σιδήρου. Πέραν της επιλογής του διαιτητικού σχήματος, απαραίτητο είναι για κάποιον να μειώσει το σωματικό του βάρος, ως προς την ανακούφιση των συμπτωμάτων μια και η παχυσαρκία αποτελεί εκλυτικό παράγοντα του SIBO. Τέλος, πρόκειται για ένα νέο σχετικά πεδίο για την επιστήμη της διατροφής με περισσότερη έρευνα να απαιτείται σε διεθνές επίπεδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Krajicek, E. J. & Hansel, S. L. (2016). Small intestinal bacterial overgrowth: A primary care review. Mayo Clinic Proc, 91(12), pp. 1828-1833
Pimetel, M., Constantino, T., Kong, Y., Bajwa, M., Rezaei, A., Park, S. (2004). A 14-day elemental diet is highly effective in normalizing the lactulose breath test. Digestive diseases and sciences. 49(1), pp. 73-77.
Roland, B. C., Lee, D., Miller, L. S., Vegesna, A., Yolken, R., Severance, E., Prandovsky, E., Zheng, X. E. & Mullin, G. E. (2018). Obesity increases the risk of small intestinal bacterial overgrowth. Neurogastroenterol Motility, 30(3), doi: 10.1111/nmo.13199
Sethi, S. (2019). “What to know about SIBO and its treatment”. [online]. [ημερομηνία πρόσβασης: 17 Αυγούστου]. Διαθέσιμο στο: https://www.medicalnewstoday.com/articles/324475
Siebecker, A. (2020). “SIBO-Dietary treatments”. [online]. [ημερομηνία πρόσβασης: 13 Αυγούστου]. Διαθέσιμο στο: https://www.siboinfo.com/diet.html
Soifer, L. O., Peralta, D., Dima, G. & Besasso, H. (2010). Comparative clinical efficacy of a probiotic vs. an antibiotic in the treatment of patients with intestinal bacterial overgrowth and chronic abdominal functional distension: a pilot study. Acta Gastroenterologica Latinoamericana, 40(4), pp 323-327.
Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc