Αυξάνουν οι ντομάτες τα επίπεδα ουρικού οξέος;

Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε αν η κατανάλωση ντομάτας επηρεάζει τα επίπεδα ουρικού οξέος στον οργανισμό μας μέσα από τη διαθέσιμη βιβλιογραφία.

Ορισμός

Καταρχήν, ας ορίσουμε τι είναι το «ουρικό οξύ» ή «ποδάγρα» ή «ουρική αρθρίτιδα». Όταν οι πουρίνες (δηλαδή εκείνες οι πρωτεΐνες των τροφών) δεν μπορούν να αποβληθούν επαρκώς από τον οργανισμό μας συγκεντρώνονται σε μεγάλες ποσότητες, κυρίως στα άκρα των ποδιών αλλά και στα χέρια, τα αυτιά και τα γόνατα, υπό τη μορφή κρυστάλλων ουρικού νατρίου. Αυτή η εναπόθεση μακροπρόθεσμα έχει σαν αποτέλεσμα συμπτώματα όπως μόνιμοι πόνοι και οιδήματα στα άκρα μέχρι δυσλειτουργία των νεφρών.

Διάγνωση

Συνήθως το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού πρήζεται οπότε αποτελεί μια «ειδοποίηση» για αύξηση των αποθεμάτων ουρικού οξέος στον οργανισμό μας. Μέσω βιοχημικών εξετάσεων υπολογίζεται με ακρίβεια η ποσότητα του ουρικού οξέος στον οργανισμό μας.

Συνέπειες

Αν δεν ακολουθηθεί η κατάλληλη φαρμακευτική και διαιτητική αγωγή η αυξημένη και μακροχρόνια εναπόθεση κρυστάλλων ουρικού οξέος μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη βλάβη στο άκρο που προσέβαλε ακόμα και στα νεφρά.

Κληρονομικότητα & επιβαρυντικοί παράγοντες

Η ουρική αρθρίτιδα ανήκει στις κληρονομικές παθήσεις. Συνδέεται επίσης άμεσα με τον τρόπο ζωής μας. Έχει αποδειχθεί ότι παχυσαρκία, κατανάλωση αλκοόλ, διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά, έλλειψη σωματικής άσκησης και μειωμένη πρόσληψη υγρών συντελεί στη δημιουργία ουρικής αρθρίτιδας.

Διαιτητική αντιμετώπιση

Πολλά σχήματα χρησιμοποιούνται για τη μείωση των επιπέδων ουρικού οξέος στο αίμα. Σχήματα που έχουν να κάνουν με τη Μεσογειακή Διατροφή (Stamostergiou et al, 2018) και πως η κατανάλωση τροφών πλουσίων σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και φλαβονοειδή βοηθούν στην αποφυγή υπερουριχαιμίας. Οι διεθνείς συστάσεις αναφέρουν αποφυγή παχιών κρεατών (αμνοερίφια, χοιρινό), παχιών ψαριών (σκουμπρί, σολομός), θαλασσινών (κυρίως οστρακόδερμων) και λαχανικών όπως το κουνουπίδι, το σπανάκι και τα σπαράγγια. Τι γίνεται όμως με ένα λαχανικό επίσης βασικό συστατικό της Μεσογειακής Διατροφής, όπως αυτό είναι η ντομάτα;

Το μυστήριο της ντομάτας

Η ντομάτα, σε αντίθεση με τα σπαράγγια και το σπανάκι, είναι από εκείνα τα λαχανικά με τη μικρότερη συγκέντρωση πουρινών. Ο λόγος που έχει «στοχοποιηθεί» είναι ότι έχει μειωμένο pH (3,5 – 4,7), είναι όξινο, όχι αλκαλικό τρόφιμο, κάτι που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την ικανότητα του οργανισμού να αποβάλλει το ουρικό οξύ. Σαφώς, δεν επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο όλα τα είδη ντομάτας και κυρίως αναφερόμαστε στις σάλτσες ντομάτας, στις κέτσαπ, στα διαφορετικά είδη και λιγότερο στις βιολογικές. Όπως επίσης και αν καταναλώνονται υπό τη μορφή ωμής σαλάτας ή ως κοκκινιστό φαγητό (σε αυτή την περίπτωση ανεβαίνει η οξύτητά της).

Σε έρευνα του 2015 στην Νέα Ζηλανδία 2.051 ενήλικες με αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος ερωτήθηκαν για τις τροφές που προκαλούν υπερουριχαιμία και το 20% ανέφερε τις ντομάτες σαν 4^η δημοφιλέστερη διατροφική επιλογή. Υπήρχε θετική συσχέτιση σε αυτούς που κατανάλωναν ντομάτα σε τακτική βάση, άνδρες και γυναίκες και τα αυξημένα επίπεδα ουρικού οξέος (Flynn et al, 2015).

Σε πιο πρόσφατη έρευνα που συμπεριέλαβε 16.760 ενήλικα άτομα χωρίς υπερουριχαιμία, μετά από ακολούθηση συγκεκριμένης διατροφής, διαπιστώθηκε ποια τρόφιμα ανέβασαν τα επίπεδα ουρικού οξέος. Σε αυτά (μπύρα, ποτό, κρασί, πατάτα, πουλερικά, αναψυκτικά βόειο κρέας, χοιρινό ή αρνί) στα αρσενικά, θηλυκά ή σε αμφότερες τις πληθυσμιακές ομάδες, όπως παρατηρούμε δεν ανήκει η ντομάτα (Mayor, Topless, Dalbeth & Merriman, 2018).

Δικαιολογεί τον ντόρο η ντομάτα για το ουρικό οξύ;

Όχι. Αν μπορούσαμε να ιεραρχήσουμε τα «διατροφικά λάθη» για την αύξηση του ουρικού οξέος, η ντομάτα ναι μεν θα μας έβαζε στη λογική να την «σκεφτούμε» και να την υπολογίσουμε αλλά με σιγουριά θα καταλάμβανε τις χαμηλότερες θέσεις αυτής της λίστας. Η «φασαρία» τελικά γίνεται λόγω της σύστασής της και της μικρής/ελάχιστης περιεκτικότητάς της σε πουρίνες.

Συμπέρασμα

Η υπερουριχαιμία αποτελεί μια πάθηση που συνδέεται με τη διατροφή μας όπως και με το βάρος, την έλλειψη άσκησης και την κληρονομικότητα. Τροφές πλούσιες σε πουρίνες είναι οι πρώτες που πρέπει να αποκλείονται από ένα τέτοιο διαιτολόγιο. Παρόλαυτα, η κατανάλωση ενός λαχανικού πλούσιου σε κάλιο, βιταμίνη C & νερού αλλά φτωχού σε πουρίνες και θερμίδες, όπως είναι η ντομάτα, θεωρείται από πολλούς ότι δεν πρέπει να βρίσκεται στη δίαιτα όποιου θέλει να μειώσει τα επίπεδα ουρικού οξέος. Σε κάθε περίπτωση, στην πρώτη γραμμή διατροφικής διαχείρισης δεν θα μπορούσε να είναι η ντομάτα αλλά η αποφυγή παχιών κρεατών, θαλασσινών, αλκοόλ, γλυκών και η μείωση του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους, η αύξηση της καθημερινής κατανάλωσης νερού και τροφές όπως τα γαλακτοκομικά, τα αμυλούχα και εκείνα με αυξημένη περιεκτικότητα σε βιταμίνη C. Τέλος, μια και η διαθέσιμη βιβλιογραφία για την σχέση ντομάτας και ουρικού οξέος δεν είναι τέτοια ώστε να εξαχθεί μια σταθερή διαιτητική οδηγία ως προς την κατανάλωση του δημοφιλούς αυτού λαχανικού, οπωσδήποτε μετράει το κατά πόσο επηρεάζει στην ουρική αρθρίτιδα η λήψη ντομάτας κατ’ άτομο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Flynn, T. J., Cadzow, M., Dalbeth, N., Jones, P. B., Stamp, L. K., Hindmarsh, J. H., Todd, A. S., Walker, R. J., Topless, R. & Merriman, T. R. (2015). Positive association of tomato consumption with serum urate: support for tomato consumption as an anecdotal trigger of gout flares. BMC Musculoskeletal Disorders, 16, 196, doi: 10.1186/s12891-015-0661-8.

Mayor, T. J., Topless, R. K., Dalbeth, N. & Merriman, T. R. (2018). Evaluation of the diet wide contribution to serum urate levels: meta-analysis of population based cohorts. The British Medical Journal, 363, doi: https://doi.org/10.1136/bmj.k3951

Stamostergiou, J., Theodoridis, X., Ganochoriti, V., Bogdanos, D. P. & Sakkas, L. I. (2018). The role of the Mediterranean diet in hyperyricemia and gout. Mediterranean Journal of Rheumatology, 29(1), pp. 21-25

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc