Για τη θεραπεία του διαβητικού πάντα δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην κατανάλωση σακχάρων. Θα μπορούσε όμως η κατανάλωση μελιού, μιας φυσικής τροφής πλούσιας σε σάκχαρα, να επιτρέπεται; Υπάρχουν δεδομένα για συσχέτιση του μελιού με τη θεραπεία του σακχαρώδη διαβήτη;
Ο σακχαρώδης διαβήτης στην εποχή μας
Σήμερα, υπάρχουν περίπου 415 εκατομμύρια διαβητικοί παγκοσμίως. Αναμένεται να αυξηθεί ο αριθμός σε περίπου 642 εκατομμύρια το 2040. Η επίπτωση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στους ασθενείς αυτούς είναι 90%. Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 είναι μια ασθένεια που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί σαφώς βελτίωση, αν και έχουν γίνει πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες σχετικά με τη θεραπεία της για πολλά χρόνια. Πρόσφατα, παρόμοια με τη θεραπεία για άλλες ασθένειες, η θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 εξετάζεται χρησιμοποιώντας εναλλακτικές φαρμακευτικές μεθόδους. Μία από τις εναλλακτικές μεθόδους είναι η εφαρμογή καθαρού μελιού.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια μεταβολική διαταραχή με πολυπαραγοντικές και ετερογενείς αιτιολογίες. Δύο τύποι ΣΔ είναι συνηθισμένοι μεταξύ των ανθρώπων: ο ΣΔ τύπου Ι που εμφανίζεται όταν το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει την ινσουλίνη και τον ΣΔ τύπου ΙΙ, τη συνηθέστερη μορφή, που μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ο πιο σημαντικός είναι ο τρόπος ζωής. που καθορίζονται από διαφορετικά γονίδια. Το μέλι χρησιμοποιήθηκε για μεγάλο χρονικό διάστημα στη λαϊκή ιατρική, αλλά τα οφέλη για την υγεία εξηγήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες, όταν ο επιστημονικός κόσμος ασχολήθηκε με τις δοκιμές και έτσι εξηγούσε τα οφέλη του μελιού. Διάφορες μελέτες καταδεικνύουν την υπογλυκαιμική επίδραση του μελιού, αλλά ο μηχανισμός αυτού του αποτελέσματος παραμένει ασαφής. Αυτή η ανασκόπηση παρουσιάζει τις πειραματικές μελέτες που ολοκληρώθηκαν τα τελευταία χρόνια, οι οποίες υποστηρίζουν το μέλι ως ένα νέο αντιδιαβητικό παράγοντα που μπορεί να έχει δυνητική σημασία για τη διαχείριση του ΣΔ και των επιπλοκών του και επίσης επισημαίνει τις πιθανές επιπτώσεις και μελλοντικές προοπτικές στη χρήση του μελιού ως αντιδιαβητικό παράγοντα.
Σημαντικά στοιχεία από πειραματικές μελέτες δείχνουν ότι το μέλι μπορεί να προσφέρει οφέλη στη διαχείριση του ΣΔ. Τα οφέλη θα μπορούσαν να είναι ένας καλύτερος έλεγχος της υπεργλυκαιμικής κατάστασης, ο περιορισμός άλλων μεταβολικών διαταραχών και η μείωση των επιβλαβών επιδράσεων σε διάφορα όργανα που μπορεί να προκαλέσουν διαβητικές επιπλοκές. Εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία και βιβλιογραφία με αντίθετες συζητήσεις σχετικά με τη χρήση του μελιού σε διαβητικές ασθένειες.
Ζωικά μοντέλα διαβήτη χρησιμοποιήθηκαν χημικά (στρεπτοζοτοκίνη ή αλλοξάνη) και αυτό δεν μπορεί να αντανακλά πλήρως την ανάπτυξη του ΣΔ τύπου ΙΙ στους ανθρώπους. Περισσότερες μελέτες σε ζώα είναι απαραίτητες, αλλά μετά από άλλα ζωϊκά μοντέλα, πιο κοντά από τον ανθρώπινο ΣΔ τύπου ΙΙ.
Πρέπει να καθοριστούν οι βέλτιστες δόσεις για κατανάλωση από τον άνθρωπο και να αναπτυχθούν πειράματα μεγαλύτερης διάρκειας, λόγω του γεγονότος ότι ο ΣΔ είναι μια χρόνια ασθένεια.
Μέλι και ΣΔ: Μια νέα πρόκληση
Απαντώντας στο κύριο ερώτημα της μελέτης, είναι αλήθεια ότι το μέλι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πιθανός αντιδιαβητικός παράγοντας που έχει τη δυνατότητα να μειώσει τις επιπλοκές του ΣΔ, μακροπρόθεσμες μελέτες που χρησιμοποιούν μέλι ως εναλλακτική ή συμπληρωματική θεραπεία σε ανθρώπους που πάσχουν από ο ΣΔ τύπου ΙΙ χρειάζεται, με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών, τυχαιοποιημένες κλινικές δοκιμές που έχουν καθοριστεί με διαφορετικά επίπεδα ΣΔ, αντιμετωπίζονται με διαφορετικές δόσεις μελιού, ακολουθώντας τη βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη θεραπεία.
Όπως αναφέρθηκε, “Η χρήση μελιού σε διαβητικούς ασθενείς εξακολουθεί να παρουσιάζει εμπόδια και προκλήσεις και χρειάζεται περισσότερες κλινικές ελεγχόμενες μελέτες μεγάλου μεγέθους, για την επίτευξη καλύτερων συμπερασμάτων” (Bobis, Dezmirean & Moise, 2018).
Μέλι vs Ζάχαρη
Η ανθρώπινη διατροφή πρέπει να έχει όλα τα είδη θρεπτικών ουσιών που απαιτούνται στους μεταβολικούς μετασχηματισμούς και στη στήριξη της ζωής. Το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται νερό, πρωτεΐνες, λιπίδια, υδατάνθρακες, βιταμίνες, μέταλλα, αμινοξέα και βιοδραστικές ενώσεις και όλες αυτές οι ενώσεις λαμβάνονται από τη διατροφή. Η διατήρηση μιας υγιούς ζωής, η ισορροπημένη διατροφή και η πρόσληψη καθενός από αυτά τα θρεπτικά συστατικά είναι ο βασικός παράγοντας της υγείας γενικότερα. Οι διάφορες ασθένειες έχουν ως σημείο εκκίνησης ανισορροπίες στον μεταβολισμό, λόγω έλλειψης ή υπερβολικής συγκέντρωσης ενός ή περισσοτέρων θρεπτικών ουσιών.
Ο διαβήτης, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, αντιπροσωπεύει το υψηλό επίπεδο σακχάρων αίματος λόγω της χαμηλής ή καθόλου παραγωγής ινσουλίνης στο σώμα. Πειραματικές μελέτες σε ζώα υποδηλώνουν τις ευεργετικές επιδράσεις του μελιού ως συμπληρώματος διατροφής και την ενθάρρυνση των αποτελεσμάτων στον έλεγχο του ΣΔ και επιπρόσθετες επιπλοκές παρουσιάζονται σε ιατρικές μελέτες. τα πειράματα και οι αναφορές σε ανθρώπους (υγιείς ή διαβητικούς) είναι μάλλον αραιές.
Οι δημοσιευμένες μελέτες παρουσιάζουν ευνοϊκές επιδράσεις του μελιού τόσο σε υγιή όσο και σε διαβητικά άτομα. Δεδομένου ότι το οξειδωτικό στρες εμπλέκεται και είναι κυρίως υπεύθυνο για την ανάπτυξη του διαβήτη, οι αντιοξειδωτικές επιδράσεις του μελιού είναι πολύ σημαντικές σε αυτή τη διαχείριση της νόσου.
Η μελέτη του Al-Waili (2004) σε υγιείς, διαβητικούς ή ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία δείχνει πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα, όταν χρησιμοποιήθηκε μέλι στη διατροφή τους, σε σύγκριση με δεξτρόζη και σακχαρόζη. Έτσι, βελτιώθηκε το προφίλ των λιπιδίων, μειώθηκε η κανονική και η αυξημένη C-αντιδραστική πρωτεΐνη και επίσης η τιμή της ομοκυστεΐνης και η τριακυλγλυκερόλη μειώθηκαν σε ασθενείς με υπερτριγλυκεριδαιμία. Σε διαβητικούς ασθενείς, το μέλι σε σύγκριση με τη δεξτρόζη προκάλεσε σημαντικά χαμηλότερη αύξηση του επιπέδου γλυκόζης στο πλάσμα (PGL). Το μέλι προκάλεσε μεγαλύτερη αύξηση της ινσουλίνης σε σύγκριση με τη σακχαρόζη. Μετά από διαφορετικό χρόνο κατανάλωσης, μειώνει τα λιπίδια του αίματος, την ομοκυστεΐνη και την CRP σε φυσιολογικά άτομα.
Το συμπέρασμα ήταν ότι το μέλι σε σύγκριση με τη δεξτρόζη και τη σακχαρόζη προκάλεσε χαμηλότερη ανύψωση του PGL στους διαβητικούς. Αυτή η πειραματική μελέτη σε υγιή, διαβητικά και υπερλιπιδαιμικά ανθρώπινα υποκείμενα αποδεικνύει τον διαφορετικό ρυθμό πρόσληψης ραφιναρισμένης ζάχαρης και μελιού, την αύξηση του σακχάρου στο αίμα και επίσης την αύξηση των επιπέδων ινσουλίνης.
Η ζάχαρη είναι ένα εκλεπτυσμένο προϊόν, το οποίο λαμβάνεται από διαφορετικές φυσικές πηγές, αλλά ακολουθεί μια τεχνολογική διαδικασία που οδηγεί σε μια σχεδόν καθαρή ουσία – σακχαρόζη – που χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στη σύγχρονη ζωή στη βιομηχανία τροφίμων.
Το μέλι, από την άλλη πλευρά, είναι επίσης ένα φυσικό γλυκό προϊόν, έχει πολύπλοκη σύνθεση, αλλά σε σύγκριση με τη ζάχαρη, έχει χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη και ενεργειακή αξία. Όταν μιλάμε για ραφιναρισμένη ζάχαρη, είναι εύκολο να δηλώσουμε την ακριβή χημική σύνθεση, πολύ απλή στην πραγματικότητα, αλλά μιλώντας για το μέλι, πρέπει να εξεταστούν πολλές πτυχές όσον αφορά τη σύνθεσή της. Οι βοτανικές και γεωγραφικές προελεύσεις καθορίζουν τη συγκεκριμένη σύνθεση και ιδιότητες όλων των τύπων μελιού.
Στον πίνακα που ακολουθεί συγκρίνουμε μέλι και ζάχαρη σε μικροθρεπτικά και μακροθρεπτικά συστατικά ανά 100γρ:
| (Ανά 100γρ) | Μέλι | Ζάχαρη |
| Γλυκαιμικός Δείκτης | 58 | 60 |
| Θερμίδες | 300 Kcal | 387 Kcal |
| Σάκχαρα | 80 gr | 99 gr |
| Λίπη | 0,02 gr | 0 |
| Πρωτεΐνες | 0,3 gr | 0 |
| Ασβέστιο | 6,0 mgr | 1,0mgr |
| Σίδηρος | 0,42 mgr | 0,01mgr |
| Μαγνήσιο | 2,0 mgr | 0 |
| Φώσφορος | 4,0 mgr | 0 |
| Ψευδάργυρος | 0,22 mgr | 0 |
| Κάλιο | 52,0 mgr | 2 mgr |
| Βιταμίνη C | 0,5 mgr | 0 |
| Βιταμίνη Β2 | 0,038 mgr | 0,019 mgr |
| Βιταμίνη Β3 | 0,121 mgr | 0 |
| Βιταμίνη Β5 | 0,068 mgr | 0 |
| Βιταμίνη Β6 | 0,024 mgr | 0 |
| Βιταμίνη Β9 | 2 μgr | 0 |
| Νερό | 17,0gr | 0.03gr |
(ΠΗΓΗ: Bobis, Dezmirean & Moise, 2018)
Ακόμα μια μελέτη από Τούρκους επιστήμονες σύνδεσε την κατανάλωση μελιού με τη θεραπεία του ΣΔ. Γνωρίζοντας ότι τα κύρια γλυκαντικά του μελιού είναι η φρουκτόζη και η γλυκόζη, η απορρόφηση της φρουκτόζης στο γαστρεντερικό σωλήνα είναι βραδύτερη από τη γλυκόζη και ο μεταβολισμός της φρουκτόζης συμβαίνει ανεξάρτητα από την ινσουλίνη. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το μέλι έχει αντιοξειδωτικές επιδράσεις, καθώς και θεραπευτικές ιδιότητες για πληγές. Ωστόσο, μόνο λίγες μελέτες έχουν εξετάσει τις επιδράσεις του μελιού στις βιοχημικές τιμές στους διαβητικούς.
Στόχος της έρευνας ήταν να βελτιώσουμε το προφίλ των λιπιδίων και τη ρύθμιση της γλυκόζης αίματος σε ενήλικες ασθενείς που διαγνώστηκαν με ΣΔ τύπου ΙΙ με τη χρήση μετφορμίνης, χορηγώντας καθαρό μέλι με κατάλληλη δοσολογία. Χρησιμοποιήθηκαν τρεις διαφορετικές δόσεις για τον προσδιορισμό της βέλτιστης δοσολογίας και εφαρμόστηκαν σε ομάδες ασθενών για 4 μήνες με τακτική παρακολούθηση των παραμέτρων. Μετά από 4 μήνες παρατηρήθηκε σημαντική μείωση των επιπέδων HbA1c σε όλες τις ομάδες δοσολογίας όπου καταναλώθηκε το μέλι. Επιπλέον, παρατηρήθηκε μείωση της ολικής χοληστερόλης σε άτομα που κατανάλωναν μέλι σε δόσεις από 5 έως 25 g (Enginyrt et al, 2017).
Μέλι και Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου Ι
Σημαντική για το αν βοηθά ή όχι το μέλι στη θεραπεία ΣΔ (τύπου Ι αυτή τη φορά) ήταν μια μελέτη διασταυρούμενου ελέγχου περιπτώσεων που διεξήχθη σε 50 ασθενείς με ΣΔ τύπου Ι και 30 μάρτυρες χωρίς διαβήτη. Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 10,02 έτη. Δοκιμές ανοχής από το στόμα με τη χρήση γλυκόζης, σακχαρόζης και μελιού και μέτρηση επιπέδων C-πεπτιδίου ορού νηστείας και μεταγευματικού ορού έγιναν για όλα τα άτομα σε τρεις ξεχωριστές συνεδρίες. Ο γλυκαιμικός δείκτης (GI) και ο αυξητικός δείκτης κορυφής (PII) στη συνέχεια υπολογίστηκαν για κάθε υποκείμενο. Το μέλι, σε σύγκριση με τη σακχαρόζη, είχε χαμηλότερη GI και PII τόσο στους ασθενείς όσο και στους μάρτυρες (P <0,01). Σε αμφότερους τους ασθενείς και στους μάρτυρες, η αύξηση του επιπέδου του C-πεπτιδίου μετά από το μέλι ήταν σημαντική σε σύγκριση με γλυκόζη ή σακχαρόζη (P <0,01).
Συμπέρασμα: Λόγω της πιθανής διεγερτικής της επίδρασης στα νοσούντα β-κύτταρα, το μέλι μπορεί να εξεταστεί σε μελλοντικές θεραπευτικές δοκιμές που στοχεύουν β-κύτταρα του παγκρέατος (Abdulrhman et al, 2013).
Συμπεράσματα
Το μέλι, παρότι είναι πλούσιο σε σάκχαρα, δεν συμπεριφέρεται στον οργανισμό μας το ίδιο με την ζάχαρη οπότε δεν πρέπει να ενοχοποιείται στη διατροφή ενός διαβητικού. Επιπλέον, αρκετές έρευνες κάνουν λόγο για χρησιμοποίηση του μελιού στη θεραπεία του ΣΔ μια και βελτιώνουν το λιπιδαιμικό προφίλ του ασθενούς αλλά και την HgbA1c. Σαφώς, περαιτέρω έρευνες απαιτούνται ειδικά σε ανθρώπους ώστε να αποσαφηνιστεί και ο μηχανισμός βελτίωσης του προφίλ υγείας στα διαβητικά άτομα λόγω της κατανάλωσης του φυσικού αυτού προϊόντος.
Επομένως, στην ερώτηση αν επιτρέπεται η κατανάλωση μελιού σε διαβητικά άτομα, η απάντηση είναι «ναι» πάντα σε συνεννόηση με το διαιτολόγο & γιατρό του ασθενούς με σημαντικό όφελος την αποσαφήνιση ότι το μέλι, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρείται ως ένα «απαγορευμένο για διαβητικά άτομα» τρόφιμο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Abdulrhman, M., El Hefnawy, M., Ali, R., Hamid, I. A., El-Goud, A. A. & Refai, D. (2013). “Effects of honey, sucrose and glucose on blood glucose and C-peptide in patients with type 1 diabetes mellitus”. Complentary Therapies in Clinical Practice, 19(1), pp. 15-19.
Al-Waili, N. S. (2004). Natural honey lowers plasma glucose, C-reactive protein, homocysteine, and blood lipids in healthy, diabetic and hyperlipidemic subjects: comparison with dextrose and sucrose. Journal of Medicinal Food, 7(1), pp 100–107. doi: 10.1089/109662004322984789.
Bobis, O., Dezmirean, D. S. & Moise, A. R. (2018). “Honey and Diabetes: The Importance of Natural Simple Sugars in Diet for Preventing and Treating Different Type of Diabetes”. Oxiditative Medicine and Cellular Longevity, doi: 10.1155/2018/4757893
Enginyurt, O., Cakir, L., Karatas, A., Cankaya, S., Kaya, Y., Tugcu, H. H., Iscanli, D. M., Cankaya, N. & Yarilgac, S. (2017). “The role of pure honey in the treatment of diabetes mellitus”. Biomedical Research, 28(7), pp. 3305-3312.
Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
