Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε με βάση την πρόσφατη βιβλιογραφία την σχέση ανάμεσα στην οστεοπόρωση στο ανδρικό φύλο και τον παράγοντα “αυξημένο σωματικό λίπος”.
Ορισμός
Ως οστεοπόρωση ορίζεται η μείωση της οστικής πυκνότητας που οδηγεί σε επιδείνωση της μικροαρχιτεκτονικής, η οποία προδιαθέτει τους πάσχοντες ασθενείς σε κατάγματα. Αναγνωρίζεται ως η πιο κοινή μορφή μεταβολικής νόσου των οστών, με περίπου 300 εκατομμύρια ανθρώπους να επηρεάζονται παγκοσμίως. Η γήρανση είναι ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση και οστεοπενία.
Οι κλινικοί γιατροί πιστεύουν ότι η μείωση της οστικής πυκνότητας και οι επιπλοκές της επηρεάζουν αποκλειστικά τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει ανισότητες στην υγεία. Ωστόσο, η οστεοπόρωση και οι επιπλοκές της επηρεάζουν και τα δύο φύλα αλλά σε διαφορετικές ηλικίες και ποσοστά. Η οστεοπόρωση είναι τέσσερις φορές πιο συχνή στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, αλλά ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνδρες τείνουν να έχουν περισσότερες επιπλοκές που σχετίζονται με την οστεοπόρωση.
Είδη
ΕίδηΗ οστεοπόρωση διακρίνεται στην πρωτοπαθή και τη δευτεροπαθή. Η πρωτοπαθής εμφανίζεται με την ηλικία (ή/και την εμμηνόπαυση στις γυναίκες) ενώ η δευτεροπαθής είναι αποτέλεσμα παραγόντων όπως η φαρμακευτική αγωγή (πχ κορτιζόνη) ή/και ασθένειες όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Η διάγνωσή της γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας.
Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνισή της
Όπως αναφέραμε προηγουμένως η χρήση φαρμάκων όπως η κορτιζόνη αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης οστεοπόρωσης. Αυξημένες πιθανότητες (άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο) παρουσιάζουν και παράγοντες όπως τα κατάγματα, γενετικοί λόγοι και κληρονομικότητα, το αλκοόλ, το κάπνισμα, ο ελαφρύς σκελετός, τα σκαμπανεβάσματα με το σωματικό βάρος, η ηλικία, η υπερασβεστιουρία και φυσικά η κακή διατροφή. Για το τελευταίο η επιστημονική κοινότητα δίνει ιδιαίτερη σημασία στη βιταμίνη D, το ασβέστιο και το μαγνήσιο. Κι αν όλοι θεωρούν ότι μόνο η βιταμίνη D και το ασβέστιο αφορούν τα οστά, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι το 60% του συνολικού μαγνησίου στο σώμα μας είναι αποθηκευμένο στα οστά ενώ η παρουσία του επηρεάζει το μεταβολισμό και την εναπόθεση του ασβεστίου στο σώμα μας. Επίσης, αποτελεί ένα από τα βασικά συστατικά του μυοσκελετικού μας συστήματος.
Γιατί συμβαίνει
Το οστό αλλάζει συνεχώς – δηλαδή, το παλιό οστό αφαιρείται και αντικαθίσταται από νέο οστό. Κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, παράγονται περισσότερα οστά παρά αφαιρούνται, έτσι ο σκελετός μεγαλώνει τόσο σε μέγεθος όσο και σε δύναμη. Για τους περισσότερους ανθρώπους, η οστική μάζα κορυφώνεται κατά την τρίτη δεκαετία της ζωής. Σε αυτήν την ηλικία, οι άνδρες έχουν συνήθως συσσωρεύσει περισσότερη οστική μάζα από τις γυναίκες. Μετά από αυτό το σημείο, η ποσότητα του οστού στον σκελετό τυπικά αρχίζει να μειώνεται αργά καθώς η αφαίρεση του παλιού οστού υπερβαίνει το σχηματισμό νέου οστού.
Οι άνδρες στα πενήντα τους δεν βιώνουν την ταχεία απώλεια οστικής μάζας που κάνουν οι γυναίκες τα χρόνια μετά την εμμηνόπαυση. Μέχρι την ηλικία των 65 ή 70 ετών, ωστόσο, οι άνδρες και οι γυναίκες χάνουν οστική μάζα με τον ίδιο ρυθμό και η απορρόφηση του ασβεστίου, ενός απαραίτητου θρεπτικού συστατικού για την υγεία των οστών σε όλη τη ζωή, μειώνεται και στα δύο φύλα. Η υπερβολική απώλεια οστού προκαλεί τα οστά να γίνονται εύθραυστα και πιο πιθανό να σπάσουν.
Τα κατάγματα που προκύπτουν από την οστεοπόρωση εμφανίζονται συχνότερα στο ισχίο, τη σπονδυλική στήλη και τον καρπό και μπορεί να είναι μόνιμα αναπηρικά. Τα κατάγματα του ισχίου είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα. Ίσως επειδή τέτοια κατάγματα τείνουν να συμβαίνουν σε μεγαλύτερες ηλικίες στους άνδρες παρά στις γυναίκες, οι άνδρες που υποφέρουν από κατάγματα ισχίου είναι πιο πιθανό από τις γυναίκες να πεθάνουν από επιπλοκές (NIH, 2018).
Διαφορές ανδρών και γυναικών
Οι γυναίκες λοιπόν είναι 4 φορές πιθανότερο να εμφανίσουν αυτή τη μεταβολική νόσο από τους άνδρες. Οι περισσότεροι άνδρες όμως θεωρούν ότι πρόκειται για «ασθένεια των γυναικών» (NIH, 2018). Με δεδομένο ότι η οστεοπόρωση αποτελεί μια «ύπουλη ασθένεια», με άλλα λόγια η συμπτωματολογία της είναι ανύπαρκτη μέχρι να εκδηλωθεί οριστικά συν τη θεώρηση μερίδας ανδρών ότι πρόκειται για νόσο που…προτιμά το άλλο φύλο, τότε οι άνδρες κινδυνεύουν περισσότερο από τις γυναίκες
Αυξημένο λίπος και οστεοπώρωση
Εκτός από τους παραπάνω παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση της πάθησης αυτής, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, είναι και το αυξημένο σωματικό λίπος. Πιο συγκεκριμένα οι άνδρες με υψηλά επίπεδα σωματικού λίπους έχουν χαμηλότερη οστική πυκνότητα και μπορεί να είναι πιο πιθανό να σπάσουν ένα οστό από εκείνους με φυσιολογικά επίπεδα σωματικού λίπους.
Οι περισσότερες μελέτες έχουν δείξει θετικές ή ουδέτερες επιδράσεις της μάζας σωματικού λίπους στην υγεία των οστών. Η άλιπη μάζα είναι ολόκληρο το βάρος του σώματός σας, συμπεριλαμβανομένων των οργάνων, του δέρματος και των οστών, μείον το λίπος. Οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης συχνά υποθέτουν ότι τα άτομα με υψηλότερο σωματικό βάρος έχουν υψηλή οστική πυκνότητα και διατρέχουν χαμηλό κίνδυνο κατάγματος και αυτοί οι ασθενείς είναι λιγότερο πιθανό να υποβληθούν σε έλεγχο για οστεοπόρωση.
«Διαπιστώσαμε ότι η υψηλότερη λιπώδης μάζα σχετιζόταν με τη χαμηλότερη οστική πυκνότητα και αυτές οι τάσεις ήταν πιο έντονες στους άνδρες από τις γυναίκες. Η έρευνά μας δείχνει ότι το αποτέλεσμα Το σωματικό βάρος εξαρτάται από τη σύνθεση της αδύνατης και λιπώδους μάζας ενός ατόμου και ότι το υψηλό σωματικό βάρος από μόνο του δεν αποτελεί εγγύηση κατά της οστεοπόρωσης». δήλωσε ο Rajesh K. Jain, του Πανεπιστημίου του Chicago Medicine.
Οι ερευνητές ανέλυσαν τα δεδομένα για την οστική πυκνότητα και τη σύσταση του σώματος 10.814 ατόμων κάτω των 60 ετών από την Εθνική Έρευνα Εξέτασης Υγείας και Διατροφής (NHANES) 2011-2018. Βρήκαν μια ισχυρή θετική συσχέτιση μεταξύ της άλιπης μάζας και της οστικής πυκνότητας σε άνδρες και γυναίκες. Αντίθετα, η λιπώδης μάζα είχε μια μέτρια αρνητική συσχέτιση με την οστική πυκνότητα, ειδικά στους άνδρες.
«Οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης θα πρέπει να εξετάσουν τον έλεγχο της οστεοπόρωσης για ασθενείς με υψηλό σωματικό βάρος, ειδικά εάν έχουν άλλους παράγοντες κινδύνου όπως μεγαλύτερη ηλικία, προηγούμενο κάταγμα, οικογενειακό ιστορικό ή χρήση στεροειδών», είπε ο Jain (Jain & Vokes, 2022).
Προτάσεις
Με δεδομένο ότι η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου σε πληθώρα ασθενειών (από καρδιαγγειακά νοσήματα μέχρι τον κορωνοϊό-COVID 19), κρίνεται απαραίτητο η απώλεια σωματικού βάρους/λίπους και η επαρκής τροφοδότηση του οργανισμού με βιταμίνη D, ασβέστιο και μαγνήσιο. Για την απώλεια του σωματικού λίπους και την πρόληψη της οστεοπόρωσης είναι απαραίτητη και η σωματική άσκηση. Για τον εφοδιασμό του οργανισμού μας με βιταμίνη D αν δεν είναι επαρκής η διατροφή (σαρδέλες, κρόκος αυγού, σολομός, σκουμπρί, τόνος, πορτοκάλι, μανιτάρια, συκώτι) τότε κρίνεται απαραίτητη η χρήση συμπληρώματος διατροφής. Το μαγνήσιο το παίρνουμε από τροφές όπως κακάο, όσπρια, ξηροί καρποί και πράσινα φυλλώδη λαχανικά. Ενώ το ασβέστιο εκτός από τα γαλακτοκομικά το παίρνουμε από τους ξηρούς καρπούς, το βερίκοκο, τα σύκα, τη ρόκα, το μπρόκολο, το ταχίνι και τα ψάρια με κόκκαλα.
Οι καθημερινές μας ανάγκες σε μαγνήσιο είναι για τους ενήλικες άνδρες στα 400-420 mgr και για τις γυναίκες στα 310-320 mgr. Η εγκυμοσύνη απαιτεί καθημερινά 350-360 mgr και ο θηλασμός 310-320 mgr.
Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε τις καθημερινές μας ανάγκες σε βιταμίνη D (σε διεθνείς μονάδες) και ασβέστιο (σε mgr):
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΕΣ ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΚΑΙ ΒΙΤΑΜΙΝΗΣ D ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑ
| ΗΛΙΚΙΑ | ΑΣΒΕΣΤΙΟ (mgr/ΗΜΕΡΑ) | ΒΙΤΑΜΙΝΗ D (IU/ΗΜΕΡΑ) |
| 0-6 μηνών | 200 | 400 |
| 6-12 μηνών | 260 | 400 |
| 1-3 έτη | 700 | 600 |
| 4-8 έτη | 1.000 | 600 |
| 9-13 έτη | 1.300 | 600 |
| 14-18 έτη | 1.300 | 600 |
| 19-30 έτη | 1.000 | 600 |
| 31-50 έτη | 1.000 | 600 |
| 51-70 έτη (Άνδρες) | 1.000 | 600 |
| 51-70 έτη (Γυναίκες) | 1.200 | 600 |
| 70 έτη | 1.200 | 800 |
| 14-18 έτη (εγκυμοσύνη) | 1.300 | 600 |
| 19-50 έτη (εγκυμοσύνη) | 1.000 | 600 |
(ΠΗΓΗ: Food and Nutrition Board, Institute of Medicine, National Academy of Sciences, 2010)
Συμπεράσματα
Η οστεοπόρωση αποτελεί μια ασθένεια των οστών που αφορά περισσότερους από 300 εκατομύρια συνανθρώπους μας. Εμφανίζεται συνήθως με την πάροδο των ετών και αφορά τόσο τις γυναίκες όσο και τους άνδρες. Επειδή μάλιστα οι άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες λιγότερο συχνά επισκέπτονται γιατρό και διαιτολόγο, λιγότερο συχνά είναι τακτικοί σε γενικές και βιοχημικές εξετάσεις, συν το χαρακτήρα της «ύπουλης νόσου» κρίνεται εξίσου απαραίτητο με τις γυναίκες να μεριμνούν από νεαρότερη ηλικία. Πλέον, εκτός από τους συνήθεις παράγονες εμφάνισης και το αυξημένο σωματικό λίπος επηρεάζει στο να εμφανισθεί οστεοπόρωση. Η έγκαιρη πρόληψη που αφορά πάντα την υιοθέτηση ενός τρόπου ζωής που περιλαμβάνει τη σωστή διατροφή, χαμηλό σωματικό βάρος, προληπτικό έλεγχο και τη σωματική άσκηση, είναι ο σωστός άξονας που πρέπει να κινείται κάποιος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Jain, R. K. & Vokes, T. (2022). Fat Mass Has Negative Effects on Bone, Especially in Men: A Cross-sectional Analysis of NHANES 2011-2018. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. doi: https://doi.org/10.1210/clinem/dgac040
NIH, (2018). Osteoporosis in Men. [online], [retrieved: 28 Φλεβάρη], διαθέσιμο στο: https://bones.nih.gov/health-info/bone/osteoporosis/men
Λεοντίου Κωνσταντίνος
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
