Στο παρόν άρθρο εξετάζουμε το ρόλο της διατροφής ως μέσο πρόληψης και ίασης της γαστροοισοφαγικής παλινδρομικής νόσου (ΓΟΠΝ ή GERD).

 

Ορισμός

Ως γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠΝ ή ΓΟΠ ή GERD στη διεθνή βιβλιογραφία), ορίζεται η παθολογική κατάσταση όπου το όξινο περιεχόμενο του γαστρεντερικού μας σωλήνα επιστρέφει στον οισοφάγο αντί να συνεχίσει τη διέλευση σπό τον στόμαχο στο λεπτό έντερο. Αυτό οφείλεται στη χαλάρωση μιας μυϊκής βαλβίδας (οισοφαγικός σφιγκτήρας) που βρίσκεται ανάμεσα σε οισοφάγο (κατώτατο σημείο) και στόμαχο. Λόγω της χαλάρωσης αυτής η τροφή (υπό τη μορφή όξινου γαστρικού περιεχομένου) επιστρέφει προς τα πίσω (οισοφάγος) προκαλώντας φλεγμονή.

 

Εξέταση

Η πιο κοινή εξέταση για την επιβεβαίωση ύπαρξης της ΓΟΠΝ είναι η γαστροσκόπηση.

 

Συμπτώματα

Το πιο κοινό σύμπτωμα της ΓΟΠΝ είναι οι καούρες (σε στόμαχο ή στήθος), το «κάψιμο». Άλλα συμπτώματα που ποικίλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα της πάθησης και το άτομο, είναι όξινα υγρά να ανεβαίνουν προς τον οισοφάγο και να προκαλούν άσχημη αναπνοή, κακή/όξινη γεύση καθώς και προβλήματα κατά τη διάρκεια του ύπνου (ροχαλητό). Παρατεταμένη ΓΟΠΝ μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, από καταστροφή των δοντιών (λόγω των οξέων του στομάχου) μέχρι δημιουργία οισοφάγου Barrett, δυσφαγία και αιμορραγία.

 

 

 

Τι συμβαίνει παγκοσμίως

Μια πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση έδειξε ότι ο επιπολασμός της ΓΟΠΝ είναι 18,1–27,8% στη Βόρεια Αμερική, 8,8–25,9% στην Ευρώπη, 2,5–7,8% στην Ανατολική Ασία, 8,7–33,1% στη Μέση Ανατολή, 11,6% στην Αυστραλία και 23,0 % στη Νότια Αμερική (Yamasaki et al, 2018).

 

Θεραπεία

Η θεραπεία των συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ περιλαμβάνει μια σειρά από παραμέτρους με την αλλαγή του τρόπου ζωής να βρίσκεται στο επίκεντρο. Οι συστάσεις από τους γαστρεντερολόγους έχουν να κάνουν με μείωση του άγχους (το οποίο επιδεινώνει την ΓΟΠΝ), σωματική άσκηση, χρήση φαρμάκων ή αποφυγή εκείνων που δημιουργούν το πρόβλημα, απώλεια βάρους και εκτός από αποφυγή κάποιων τροφών, υιοθέτηση συγκεκριμένου διατροφολογίου. Σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής μπορεί να οδηγηθεί στο χειρουργείο.

 

Ο ρόλος της διατροφής

Εδώ έχουμε τρεις άξονες. Καταρχήν, η απόκτηση ιδανικού βάρους, ακόμα και η απώλεια 5-10% επί του αρχικού σωματικού βάρους, είναι καθοριστική για τη βελτίωση της ΓΟΠΝ.

Α. Παχυσαρκία

Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο American Journal of Gastroenterology, 453 άτομα με ΓΟΠΝ που συμμετείχαν διαπιστώθηκε ότι όσο αύξανε ο ΔΜΣ (Δείκτης Μάζας Σώματος) τόσο οι καούρες γίνονταν πιο συχνές. Αντίθετα, στα άτομα τα οποία είχαν ΔΜΣ<25 είχαν 2,5 φορές λιγότερα συμπτώματα από τα υπέρβαρα άτομα, αντίστοιχα (El-Serag, Graham, Satia & Rabeneck, 2005).

Β. Τι να αποφεύγω

Υπάρχουν τροφές που στην πλειοψηφία τους προκαλούν μεγαλύτερες κρίσεις σε σύγκριση με άλλες κι αυτές είναι:

• Λιπαρές και επεξεργασμένες ζωικές τροφές (αλλαντικά, παχιά τυριά και κρέατα, junk food)
• Τηγανιτά τρόφιμα
• Λαχανικά με φλούδα και σε ωμή μορφή
• Ντομάτα
• Σοκολάτα
• Καφές
• Εσπεριδοειδή φρούτα και όξινα φρούτα (pH<7)
• Μέντα
• Επεξεργασμένες τροφές (μπισκότα, γλυκίσματα)
• Ζωικά γαλακτοκομικά και ειδικά εκείνα με λακτόζη
• Πίτες
• Μέλι, ζάχαρη

Φυσικά, κάποιες από τις παραπάνω τροφές ενδέχεται να μην επηρεάζουν κάποιους με ΓΟΠΝ ενώ κάποιους άλλους να τους πειράζουν περισσότερο τα βραστά (χόρτα, μπρόκολο) παρά τα ωμά λαχανικά.

 

Γ. Αλλαγές στον τρόπο διατροφής

Σύμφωνα με την έρευνα, συγκεκριμένες αλλαγές στο καθημερινό μας διαιτολόγιο είναι ικανές να επιφέρουν βελτίωση της πάθησης.  Με τυχαιοποιημένη τυφλή ελεγχόμενη δοκιμή 22 άτομα, χωρίστηκαν σε τρία γκρουπ κι αφού έλαβαν διαφορετικές δίαιτες στο τέλος διαπιστώθηκε ότι η αλλαγή στον τρόπο διατροφής παρουσίασε μεγάλη βελτίωση συμπτωμάτων της ΓΟΠΝ (Masihi et al, 2020).

Οι αλλαγές έχουν να κάνουν με την πρόσληψη αρκετών φυτικών ινών (>25γρ/ημέρα), την προτίμηση τροφών πλουσίων σε μονο- και πολύ-ακόρεστων λιπαρών οξέων (πχ αβοκάντο, ελαιόλαδο, ξηροί καρποί) έναντι εκείνων με κορεσμένα (κρέας, σοκολάτα, γαλακτοκομικά). Γαλακτοκομικά από φυτικές πηγές, κυρίως από σόγια, είναι μια καλή εναλλακτική ενώ στο εμπόριο μπορεί κανείς εύκολα να βρει αρκετά αγελαδινά και κατσικίσια προϊόντα χωρίς λακτόζη.

Η υϊοθέτηση τριών κυρίων γευμάτων και άλλων τόσων ενδιάμεσων βοηθά τη διαδικασία της πέψης και τη μικρότερη «ταλαιπωρία» του σφιγκτήρα.

Η κατανάλωση φρούτων όπως το αχλάδι, η μπανάνα και το μήλο και μάλιστα ώριμα και όχι «άγουρα» είναι προς τη σωστή κατεύθυνση.

Σε πολλές περιπτώσεις συνίσταται η κατανάλωση πιο βρασμένων από al dente λαχανικών.

Το αυγό, παρότι αποτελεί ένα «διατροφικό θησαυρό», η κατανάλωσή του είτε πρωί είτε το βράδυ μπορεί να δημουργήσει κρίσεις ακόμα και βραστό ή ποσέ.

Τροφές με υψηλό περιεχόμενο σε θειώδεις ενώσεις, όπως είναι το ξίδι και το κρασί, είναι καλό να αποφεύγονται.

Επίσης να αποφεύγονται τροφές με σπόρια (ακτινίδια, πιπεριές, μπάμιες).

Η κατανάλωση αλατιού πρέπει να γίνεται με φειδώ. Ως προς τα μπαχαρικά, καλό είναι να περιορίζονται (κι αυτό πάντα με το αν προκαλούν κρίσεις ή όχι και σε ποιες ποσότητες χρησιμοποιούνται).

Τροφές όπως οι πατάτες και το ρύζι είναι πιο «ήπιες» για την πορεία της ΓΟΠΝ.

 

 

Άλλες οδηγίες

Η αποφυγή αλκοόλ, καπνίσματος και των αναψυκτικών (ειδικά εκείνων που είναι πλούσια σε ζάχαρη) είναι επίσης προς τη σωστή κατεύθυνση. Το αυτό ισχύει και για το τελευταίο γεύμα (να μην είναι το πιο βαρύ της ημέρας και να καταναλώνετε τουλάχιστον τρεις ώρες πριν από την κατάκλιση).

 

 

 

Επίλογος

Η ΓΟΠΝ αποτελεί μια πάθηση του γαστρεντερικού μας συστήματος που προϊόντος του χρόνου αφορά όλο και περισσότερους συνανθρώπους μας. Η εξέλιξή της είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων (ψυχολογική κατάσταση, παχυσαρκία, λήψη φαρμάκων). Εξαρτάται όμως σε πολύ μεγάλο βαθμό και από την καθημερινή μας διατροφή. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα και μόνο τρόφιμα που επιτρέπονται και άλλα που απαγορεύονται για τη βελτίωση της πορείας της πάθησης αυτής αλλά συνδυασμός τροφών, ανάλογα με το περιστατικό και την περίπτωση. Γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν μόνο γενικές οδηγίες και δεν υπάρχει ένα και μόνο διαιτολόγιο για άτομα με ΓΟΠΝ αλλά αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση.

Συνεχώς εμφανίζονται έρευνες που συσχετίζουν το ρόλο της διατροφής με την πάθηση αυτή. Κι αυτή η αντιμετώπιση θεωρείται το μέλλον της ίασης της ΓΟΠΝ.

Σύμφωνα μάλιστα με πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύθηκε στο JAMA Internal Medicine, παράγοντες όπως: φυσιολογικό βάρος, αποχή από το κάπνισμα, μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα για τουλάχιστον 30 λεπτά καθημερινά, περιορισμός της καφεΐνης, τσαγιού και αναψυκτικών σε δύο φλιτζάνια ημερησίως καθώς και μια «συνετή» διατροφή, προσφέρει μεγάλη ανακούφιση από τα συμπτώματα της ΓΟΠΝ (Mehta et al, 2021).

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

El-Serag,  H., Graham, D., Satia, J. & Rabeneck, L. (2005). Obesity Is an Independent Risk Factor for GERD Symptoms and Erosive Esophagitis. American Journal of Gastroenterology, 6, pp. 1243-1250.

Masihi, M., Doerfler, B., Kia, L., Taft, T., Robillard, N., Brenner, D. & Pandolfino, J. (2020). Nutrition Interventions Improve Gastroesophageal Reflux Symptoms Among GERD Patients Who Successfully Stopped Taking Proton Pump Inhibitors (PPI). Preliminary Results of the NU-GERD Diet Study. American Journal of Gastroenterology, 115. doi: 10.14309/01.ajg.0000703528.99018.6c

Mehta, R. S., Nguyen, L. H., Ma, W., Staller, K., Song, M. & Chan, A. T. (2021). Association of Diet and Lifestyle With the Risk of Gastroesophageal Reflux Disease Symptoms in US Women. JAMA Internal Medicine, doi: 10.1001/jamainternmed.2020.7238

Yamasaki, T., Hemond, C., Eisa, M., Ganocy, S. & Fass, R. (2018). The Changing Epidemiology of Gastroesophageal Reflux Disease: Are Patients Getting Younger?. Journal of neurogastroenterology and motility, 24(4), pp. 559-569.

 

 

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, MSc