Το άσθμα αποτελεί μια χρόνια φλεγμονώδη νόσο των αεραγωγών η οποία προκαλείται από ένα συνδυασμό γενετικών και περιβαντολλογικών παραγόντων. Εδώ και αρκετά χρόνια η επιστημονική κοινότητα έχει ρίξει το βάρος στην συσχέτιση ανάμεσα στο άσθμα και τη διατροφή.
Τα ποσοστά του επιπολασμού του άσθματος και της αλλεργίας αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια, ιδίως σε χώρες με δυτικό τρόπο ζωής. Αυτό θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, λόγω των αλλαγών στις διατροφικές συνήθειες. Πολλές μελέτες έχουν διερευνήσει το ρόλο των ειδικών θρεπτικών ουσιών σε διαφορετικά στάδια της ζωής, αλλά τα αποτελέσματά τους δεν ήταν καθοριστικά. Τα τροφικά αλλεργιογόνα, η χαμηλή πρόσληψη αντιοξειδωτικών και ωμέγα 3 λιπαρών οξέων, μερικά μέταλλα και ο θηλασμός, όλα παίζουν ωφέλιμους ή αρνητικούς ρόλους στην έναρξη του άσθματος. Είναι πιθανό τα θρεπτικά συστατικά να ασκούν την ισχυρότερη επίδρασή τους νωρίς στη ζωή τους όταν το ανοσοποιητικό σύστημα δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως (Noè, Lanzi & Spiti, 2012).
Το άσθμα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των πνευμόνων που ξεκίνησε και διαιωνίστηκε με ακατάλληλη ανοσοαπόκριση, αυξημένη ανταπόκριση των αεραγωγών και μεταβολή της απόφραξης της ροής του αέρα. Όπως προαναφέραμε, στις δυτικές χώρες παρατηρείται έντονη αύξηση του επιπολασμού του άσθματος, γεγονός που έχει καταστεί ζήτημα δημόσιας υγείας. Aπό το 2011 έχουν αναφερθεί παγκοσμίως 235–300 εκατομύρια κρούσματα συμπεριλαμβανομένων και περίπου 250.000 θανάτων (World Health Organization, [WHO], 2011). Έχει υποτεθεί ότι η αύξηση μπορεί να οφείλεται στην αλλαγή της πρόσληψης αντιοξειδωτικών, στην αύξηση της αναλογίας διατροφής των ω-6: ω-3 πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (ΠΑΛΟ) και της έλλειψης βιταμίνης D. Οι μελέτες έχουν αναφέρει συνδέσεις μεταξύ του άσθματος και των διαιτητικών αντιοξειδωτικών (βιταμίνη Ε, βιταμίνη C, καροτενοειδή, σελήνιο, πολυφαινόλες και φρούτα), ΠΑΛΟ και βιταμίνη D. Ωστόσο, η συμπλήρωση της δίαιτας ενηλίκων με άσθμα με αντιοξειδωτικά και ω-3 ΠΑΛΟ έχει ελάχιστο κλινικό όφελος. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για την στήριξη της χρήσης συμπληρωμάτων θρεπτικών ουσιών για τη συμπλήρωση της συμβατικής θεραπείας. Ωστόσο, αναμένονται αποτελέσματα συνεχιζόμενων μελετών και απαιτείται πρόσθετη έρευνα, ιδιαίτερα στα παιδιά. Το ενδιαφέρον για τη δυνατότητα διατροφικής παρέμβασης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης για τη μείωση της πιθανότητας παιδικού άσθματος έχει αυξηθεί. Ένας μικρός αριθμός κλινικών μελετών έχει επισημάνει τις σχέσεις μεταξύ του παιδικού άσθματος και της μειωμένης πρόσληψης ορισμένων θρεπτικών συστατικών (βιταμίνη Ε, βιταμίνη D, σελήνιο, ψευδάργυρος και ΠΑΛΟ) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Αν και οι μελέτες παρέμβασης της βιταμίνης D κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι σε εξέλιξη και δύο μελέτες παρέμβασης υποδηλώνουν ότι ο διατροφικός χειρισμός ΠΑΛΟ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι επωφελής, απαιτούνται περαιτέρω δοκιμές για να διαπιστωθεί εάν η τροποποίηση της πρόσληψης θρεπτικών ουσιών από τη μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υγιής, μέτρο για τη μείωση του επιπολασμού του παιδικού άσθματος (Allan & Devereux, 2011).
Σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα, που παρουσιάστηκε στο Διεθνές Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Αναπνευστικής Εταιρίας, μη-παχύσαρκα άτομα με άσθμα μπορούν να μειώσουν τα συμπτώματα και να βελτιώσουν την ποιότητα της ζωής τους μέσα από τη δίαιτα και την άσκηση (Toennesen, 2017).
Το άσθμα είναι μια κοινή και μακροπρόθεσμη κατάσταση που επηρεάζει περίπου έναν στους δέκα ανθρώπους στον δυτικό κόσμο. Η πλειοψηφία των ασθενών βασίζονται στην καθημερινή ιατρική για τον έλεγχο των συμπτωμάτων και πολλοί είναι επιφυλακτικοί στην άσκηση, φοβούμενοι ότι θα μπορούσαν να προκαλέσουν συμπτώματα. Ωστόσο, η νέα έρευνα υποδεικνύει ότι η άσκηση, σε συνδυασμό με μια υγιεινή διατροφή, θα μπορούσε να βοηθήσει τους ασθενείς να αποκτήσουν καλύτερο έλεγχο των συμπτωμάτων όπως ο συριγμός, ο θωρακικός πόνος και η δύσπνοια.
Η έρευνα παρουσιάστηκε από την Dr Louise Lindhardt Toennesen από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Bispebjerg, της Κοπεγχάγης. «Υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι οι ασθενείς με άσθμα που είναι παχύσαρκοι μπορούν να επωφεληθούν από μια καλύτερη διατροφή και από την αυξημένη άσκηση. Θέλαμε να δούμε αν θα μπορούσαν επίσης να ωφεληθούν και οι μη παχύσαρκοι ασθενείς με άσθμα» είπε η Toennesen. Η ίδια και οι συνεργάτες της συνεργάστηκαν με μια ομάδα 149 ασθενών οι οποίοι τοποθετήθηκαν τυχαία σε μία από τις τέσσερις ομάδες. Μία ομάδα κλήθηκε να ακολουθήσει μια διατροφή που ήταν υψηλή σε πρωτεΐνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη (ΧΓΔ). Μια δίαιτα ΧΓΔ είναι αυτή που διατηρεί τα σωστά επίπεδα ζάχαρης στο αίμα. Ζητήθηκε επίσης να τρώνε τουλάχιστον έξι μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Μια άλλη ομάδα έλαβε μέρος σε μαθήματα άσκησης τρεις φορές την εβδομάδα στο νοσοκομείο. Αυτές οι τάξεις περιελάμβαναν εκρήξεις υψηλής έντασης που σχεδιάστηκαν για να αυξήσουν το καρδιακό ρυθμό, διασκορπισμένες με πιο ήπια δραστηριότητα. Η τρίτη ομάδα συμμετείχε στις τάξεις άσκησης και ακολούθησε τη δίαιτα, ενώ η υπόλοιπη ομάδα ελέγχου δεν το έπραξε. Συνολικά 125 άτομα παρέμειναν στη μελέτη για τις οκτώ ολόκληρες εβδομάδες.
Οι ερευνητές αμφισβήτησαν τους ασθενείς σχετικά με τα συμπτώματά τους και την ποιότητα ζωής τους, καθώς και τον έλεγχο της φυσικής τους κατάστασης, καθώς και τη δύναμη και την παραγωγή των πνευμόνων τους. Διαπίστωσαν ότι η εκπαίδευση υψηλής έντασης ήταν ασφαλής για τους ασθενείς. Αν και δεν βρήκαν συγκεκριμένη βελτίωση στη λειτουργία των πνευμόνων των ασθενών, διαπίστωσαν ότι ο συνδυασμός δίαιτας και άσκησης βελτίωσε τόσο τον έλεγχο των συμπτωμάτων όσο και την ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας τους. Κατά μέσο όρο, όσοι έλαβαν μέρος στην άσκηση και ακολούθησαν τη διατροφή αξιολόγησαν το σύμπτωμα των συμπτωμάτων άσθματος κατά 50% καλύτερα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου. Αυτοί οι ασθενείς που ακολούθησαν μόνο το πρόγραμμα άσκησης ή το πρόγραμμα διατροφής κατά μέσο όρο βαθμολόγησαν το σύμπτωμα συμπτωμάτων άσθματος κατά 30% καλύτερα σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, αλλά το αποτέλεσμα αυτό δεν έφθασε στατιστικά σημαντική. Η Toennesen εξήγησε: «Τα άτομα με άσθμα μερικές φορές βρίσκουν προκλητική άσκηση και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια συνολική επιδείνωση της φυσικής τους κατάστασης». Η μελέτη μας δείχνει ότι οι ασθενείς με άσθμα χωρίς άσθμα μπορούν να συμμετάσχουν με ασφάλεια στην καλά σχεδιασμένη άσκηση υψηλής έντασης. η άσκηση αυτή σε συνδυασμό με μια υγιεινή διατροφή μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς να ελέγξουν τα συμπτώματα άσθματος και να απολαύσουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
«Αυτά είναι σημαντικά ευρήματα αφού γνωρίζουμε ότι δεν έχουν όλοι οι ασθενείς καλό έλεγχο στα συμπτώματά τους και κατά συνέπεια μπορούν να έχουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής. Γνωρίζουμε επίσης ότι πολλοί ασθενείς ενδιαφέρονται για το αν μπορούν να βελτιώσουν τον έλεγχο του άσθματος με άσκηση και υγιεινή διατροφή. Η έρευνά μας δείχνει ότι τα άτομα με άσθμα θα πρέπει να ενθαρρύνονται να τρώνε υγιεινή διατροφή και να συμμετέχουν στη σωματική άσκηση», ολοκλήρωσε η Toennesen.
Σαφώς απαιτούνται περισσότερες έρευνες σε αυτή την κατεύθυνση και κυρίως στις επιπτώσεις της δίαιτας και της άσκησης στο άσθμα μακροπρόθεσμα. Η επιστημονική κοινότητα καλείται να ανακαλύψει ποια δίαιτα και ποιες δραστηριότητες έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο, για να διαπιστώσει αν κάποιοι ασθενείς μπορούν να ωφεληθούν περισσότερο από άλλους και τελικά, εάν οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορούν να αντικαταστήσουν το φάρμακο πρόληψης του άσθματος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Allan, K. & Devereux, G. (2011), “Diet and Asthma: Nutrition Implications from Prevention to Treatment”. Journal of the American Dietetic Association, 111(2), pp 258-268.
Noè, D., Lanzi, P. & Spiti, R. (2012), “Asthma and nutrition”. Nutritional Therapy & Metabolism, 30(4), pp 161-169.
Toennesen, L. L. (2017). “Asthma symptoms can be improved by diet and exercise in non-obese patients”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 17 Σεπτέμβρη], διαθέσιμο στο: https://www.sciencedaily.com/releases/2017/09/170912184903.htm
World Health Organization. (2011). “Asthma”. [online], [ημερομηνία πρόσβασης: 18 Σεπτέμβρη], διαθέσιμο στο: http://web.archive.org/web/20110629035454/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs307/en/
Επιμέλεια:
Κωνσταντίνος Λεοντίου
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
