Παχυσαρκία & κορωνοϊός

Στο άρθρο αυτό εξετάζουμε τη συσχέτιση ανάμεσα στην παχυσαρκία και τον κορωνοϊό (COVID-19). Αν άτομα με υψηλό ΔΜΣ διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν και να έχουν επικίνδυνη εξέλιξη με τον κορωνοϊό σε σχέση με τα άτομα με φυσιολογικό βάρος. Τι επίσης πρέπει να κάνουν πλέον οι κοινωνίες αναφορικά με την άσκηση και τη διατροφή τους.

 

Μέχρι τη στιγμή που γραφόταν το άρθρο αυτό, η πανδημία του COVID-19 έχει πάνω από 14,5 εκατομύρια επιβεβαιωμένα κρούσματα με το συνολικό αριθμό των νεκρών επίσης σε παγκόσμιο επίπεδο να ξεπερνά τις 605 χιλιάδες. Η επιστημονική κοινότητα από την πρώτη στιγμή έχει πέσει πάνω για να βρει το πολυπόθητο εμβόλιο, τα συστήματα υγείας έχουν πάρει «φωτιά» και οι χώρες προσπαθούν να περιορίσουν την εξάπλωση της πανδημίας.

Ένας παράγοντας που φαίνεται να παίζει μεγάλο ρόλο στην εξέλιξη του κορωνοϊού είναι η παχυσαρκία.

 

 

Παχυσαρκία και κορωνοϊός

Η πανδημία της νόσου κορωνοϊού 2019 (COVID-19) έχει οδηγήσει σε όλο τον κόσμο ερευνητικές προσπάθειες για τον εντοπισμό ατόμων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης κρίσιμης ασθένειας και πεθαίνει. Τα αρχικά δεδομένα δείχνουν ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα, αλλά κι εκείνα με σακχαρώδη διαβήτη ή καρδιαγγειακά (συμπεριλαμβανομένης της υπέρτασης), αναπνευστική ή νεφρική νόσο. Αυτά τα προβλήματα συχνά συγκεντρώνονται σε ορισμένες φυλετικές ομάδες (π.χ. Αφροαμερικάνοι και Ασιάτες), οι οποίες φαίνεται επίσης να είναι πιο επιρρεπείς σε χειρότερα αποτελέσματα COVID-19.

Όλο και περισσότερες αναφορές έχουν συνδέσει την παχυσαρκία με την πιο σοβαρή νόσο και θάνατο από τον COVID-19. Σε μια γαλλική μελέτη, ο κίνδυνος επεμβατικού μηχανικού αερισμού σε ασθενείς με λοίμωξη COVID-19 που εισήχθησαν στη μονάδα εντατικής θεραπείας ήταν υπερδιπλάσιος για τα άτομα με Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) > 35 σε σύγκριση με ΔΜΣ < 25.

Μεταξύ ατόμων με COVID-19 που ήταν <60 ετών στη Νέα Υόρκη, εκείνοι με ΔΜΣ μεταξύ 30 και 34 και > 35 ήταν 1,8 φορές και 3,6 φορές πιο πιθανό να γίνουν δεκτοί σε κρίσιμη περίθαλψη, αντίστοιχα, από άτομα με ΔΜΣ < 30.

Θεωρούμε ότι η παχυσαρκία ή η υπερβολική απόθεση έκτοπου λίπους μπορεί να είναι ένας ενοχοποιητικός παράγοντας κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη COVID-19. Μειώνοντας επίσης το προστατευτικό απόθεμα καρδιακής αναπνοής ως ενίσχυση της ανοσοαπορυθμίσεως που φαίνεται, τουλάχιστον εν μέρει, να μεσολαβεί η εξέλιξη σε κρίσιμη ασθένεια και ανεπάρκεια οργάνων σε ποσοστό ασθενών με COVID-19. Αν η παχυσαρκία είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για ευαισθησία στη μόλυνση απαιτεί περαιτέρω έρευνα.

Από καρδιαγγειακής προοπτικής, η δοκιμή και τα γενετικά στοιχεία δείχνουν οριστικά ότι η παχυσαρκία (και η υπερβολική εναπόθεση λίπους) σχετίζονται αιτιωδώς με υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, στεφανιαία νόσο, εγκεφαλικό επεισόδιο, κολπική μαρμαρυγή, νεφρική νόσο και καρδιακή ανεπάρκεια.

Η παχυσαρκία ενισχύει πολλούς καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου, την πρόωρη ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων και ανεπιθύμητων καρδιαγγειακών αποτελεσμάτων. Υπάρχει επίσης μια μεταβολική ανησυχία. Σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη ή σε υψηλό κίνδυνο σακχαρώδους διαβήτη, η παχυσαρκία και το υπερβολικό έκτοπο λίπος οδηγούν σε εξασθένηση της αντίστασης στην ινσουλίνη και μειωμένη λειτουργία των β-κυττάρων. Οι δύο τελευταίοι περιορίζουν την ικανότητα να προκαλούν ένα κατάλληλο μεταβολισμό ανταπόκριση στην ανοσολογική πρόκληση, οδηγώντας ορισμένους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη να απαιτούν σημαντικές ποσότητες ινσουλίνης κατά τη διάρκεια σοβαρών λοιμώξεων. Συνολικά, η ολοκληρωμένη ρύθμιση του μεταβολισμού που απαιτείται για τις πολύπλοκες κυτταρικές αλληλεπιδράσεις και για την αποτελεσματική άμυνα του ξενιστή, χάνεται, οδηγώντας σε λειτουργικό ανοσολογικό έλλειμμα.

 

 

Ο COVID-19 μπορεί επίσης να διαταράξει άμεσα τη λειτουργία των β-κυττάρων του παγκρέατος μέσω μιας αλληλεπίδρασης με ένζυμο μετατροπής αγγειοτενσίνης 2. Επιπλέον, η παχυσαρκία ενισχύει τη θρόμβωση, που είναι σχετική δεδομένης της συσχέτισης μεταξύ σοβαρού COVID-19 και προθρομβωτικής διάδοσης της ενδοαγγειακής πήξης και υψηλά ποσοστά φλεβικού θρομβοεμβολισμού.

Πέρα από τις καρδιομεταβολικές και θρομβωτικές συνέπειες, η παχυσαρκία έχει καταστροφικές συνέπειες στη λειτουργία των πνευμόνων, οδηγεί σε μείωση του αναγκαστικού όγκου εκπνοής και αναγκαστική ζωτική χωρητικότητα. Η υψηλότερη σχετική μάζα λίπους συνδέεται επίσης με τέτοιες ανεπιθύμητες αλλαγές.

Όσον αφορά την ανοσοαπόκριση, υπάρχει σαφής συσχέτιση μεταξύ της παχυσαρκίας και της βασικής φλεγμονής, κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υψηλότερη κυκλοφορία της ιντερλευκίνης 6 και αυξημένα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης. Ο λιπώδης ιστός στην παχυσαρκία προκαλεί φλεγμονή, με αυξημένη έκφραση κυτοκινών και ιδιαίτερα λιποκινών.

Η παχυσαρκία καθαυτή είναι ένας ανεξάρτητος και αιτιώδης παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη νόσου που προκαλείται από το ανοσοποιητικό, π.χ. ψωρίαση, υποδηλώνοντας ότι μια τέτοια κατάσταση λιπώδους μπορεί να έχει συστημική ανοσολογική συνέπεια σε πρόσθετο περιβάλλον. Όσον αφορά την άμυνα του ξενιστή, η παχυσαρκία μειώνει τις προσαρμοστικές ανοσολογικές αντιδράσεις στον ιό της γρίπης και πιθανώς θα μπορούσε να το κάνει και στον COVID-19.

Παχύσαρκα άτομα μπορεί να παρουσιάσουν μεγαλύτερη ιϊκή απόρριψη, γεγονός που υποδηλώνει πιθανότητα μεγάλης έκθεσης σε ιούς, ειδικά εάν πολλά μέλη των οικογενειών είναι υπέρβαρα.

Όλες αυτές οι παρατηρήσεις δείχνουν μια πιθανότητα εμφάνισης παχυσαρκίας σε έναν πιο ανεπιθύμητο ιό έναντι της ανοσοαπόκρισης του ξενιστή σε σχέση στο COVID-19. Κακή διατροφική κατάσταση και η υπεργλυκαιμία μπορεί να επιδεινώσει περαιτέρω την κατάσταση σε μερικά παχύσαρκα άτομα.

 

Μεγάλο μέρος της εστίασης του COVID-19 ήταν στους ηλικιωμένους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να το υπενθυμίσουμε ότι το βάρος και μυϊκή μάζα αρχίζουν να μειώνονται σε προχωρημένη ηλικία αλλά η λιπώδης μάζα αυξάνεται, ιδιαίτερα σε αυτές με συννοσηρές ασθένειες όπως καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις.

Η μεγαλύτερη ηλικία σχετίζεται επίσης με περισσότερη υπέρταση και σακχαρώδη διαβήτη λόγω των άκαμπτων αγγείων και μειωμένη μεταβολική απόδοση, αντίστοιχα (Sattar, McInnes & McMurray, 2020).

 

 

Παχυσαρκία και Η1Ν1

Γενικά, φαίνεται ότι πλην COVID-19 η παχυσαρκία έχει θετική συσχέτιση και με μια άλλη μορφή γρίπης, εξίσου «δημοφιλή», την Η1Ν1.

Μεταξύ Απρίλη 2009 και Γενάρη 2010, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) υπολόγισαν ότι 41 έως 84 εκατομμύρια άνθρωποι μολύνθηκαν με τον ιό της γρίπης H1N1 και ότι μεταξύ 180.000 και 370.000 μολυσμένων ασθενών νοσηλεύτηκαν, με 8.000 έως 17.000 θανάτους. Αρκετές αναφορές από όλο τον κόσμο ταυτοποίησαν την παχυσαρκία και τη σοβαρή παχυσαρκία ως παράγοντες κινδύνου για νοσηλεία και μηχανικό αερισμό. Για παράδειγμα, στην Καλιφόρνια μεταξύ Απρίλη και Αυγούστου 2009, 1.088 ασθενείς με γρίπη H1N1 είτε νοσηλεύτηκαν είτε πέθαναν. Από 268 ασθενείς ≥ 20 ετών στους οποίους υπολογίστηκε ο ΔΜΣ, το 58% είχε παχυσαρκία (ΔΜΣ ≥ 30) και το 67% από αυτούς είχαν σοβαρή παχυσαρκία (ΔΜΣ ≥ 40). Τα 2/3, δηλαδή το 66% των ατόμων με παχυσαρκία είχαν επίσης υποκείμενες ασθένειες, όπως χρόνια πνευμονική διαταραχή, άσθμα, καρδιακά προβλήματα ή διαβήτη. Μεταξύ των νοσοκομειακών ασθενών στο Νέο Μεξικό το 2009, το 46% είχε παχυσαρκία και το 56% αυτών που χρειάζονταν μηχανικό αερισμό είχαν σοβαρή παχυσαρκία. Τα ποσοστά νοσηλείας H1N1 ήταν σημαντικά μεγαλύτερα μεταξύ Αμερικανών Ινδιάνων, Αφροαμερικανών και Ισπανόφωνων απ΄ ότι μεταξύ των μη Ισπανόφωνων λευκών, πιθανόν να αντικατοπτρίζουν τον αυξημένο επιπολασμό της παχυσαρκίας σε αυτούς τους πληθυσμούς. Η κατανομή της παχυσαρκίας μεταξύ νοσοκομειακών ασθενών στην Καλιφόρνια και στο Νέο Μεξικό υπερέβη το 35% του επιπολασμού της παχυσαρκίας σε ενήλικες των ΗΠΑ το 2009 έως το 2010.

Ο δυσανάλογος αντίκτυπος του H1N1 και του COVID-19 σε ασθενείς με παχυσαρκία και σοβαρή παχυσαρκία δεν προκαλεί έκπληξη δεδομένης της επίδρασης της παχυσαρκίας στην πνευμονική λειτουργία. Η παχυσαρκία σχετίζεται με μειωμένο όγκο εκπνευστικών αποθεμάτων, λειτουργική χωρητικότητα και συμμόρφωση με το αναπνευστικό σύστημα. Σε ασθενείς με παχυσαρκία κεντρικού τύπου, ο εξαερισμός είναι πιο δύσκολος και άρα η πνευμονική λειτουργία υποβαθμίζεται σημαντικά. Επιπλέον, οι αυξημένες φλεγμονώδεις κυτοκίνες που σχετίζονται με την παχυσαρκία μπορεί να συμβάλλουν στην αυξημένη νοσηρότητα που σχετίζεται με την παχυσαρκία στις μολύνσεις COVID-19. Αν και οι επιδράσεις του COVID-19 σε ασθενείς με παχυσαρκία δεν έχουν περιγραφεί ακόμη καλά, η εμπειρία της γρίπης H1N1 πρέπει να χρησιμεύσει ως μια προσοχή για τη φροντίδα των ασθενών με παχυσαρκία και ιδιαίτερα ασθενείς με σοβαρή παχυσαρκία.

Αυτές οι παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι το ποσοστό των ασθενών με παχυσαρκία, σοβαρή παχυσαρκία και λοιμώξεις COVID-19 θα αυξηθεί σε σύγκριση με την εμπειρία H1N1 και η ασθένεια πιθανότατα θα έχει μια πιο σοβαρή πορεία σε αυτούς τους ασθενείς. Αυτές οι παρατηρήσεις υπογραμμίζουν επίσης την ανάγκη για αυξημένη επαγρύπνηση, προτεραιότητα στην ανίχνευση και τον έλεγχο και επιθετική θεραπεία για ασθενείς με παχυσαρκία και λοιμώξεις COVID-19 (Dietz & Santos-Burgoa, 2020).

 

Ακόμα μια πολύ πρόσφατη έρευνα συσχετίζει παχυσαρκία και θνησιμότητα από τον COVID-19.

Σε σύγκριση με τους ασθενείς με φυσιολογικό σωματικό βάρος, ο ΔΜΣ ήταν σημαντικά υψηλότερος σε ασθενείς με σοβαρή μορφή λοίμωξης COVID ‐ 19 (27,0 ± 2,5 [κρίσιμη ομάδα] έναντι 22,0 ± 1,3 [γενική ομάδα], Ρ <0,001). Ερευνητές δημοσίευσαν μια αναδρομική ανάλυση σε 112 ασθενείς με λοίμωξη COVID ‐ 19 που εισήχθησαν στη δυτική περιοχή του Union Hospital στο Wuhan της Κίνας, από τις 20 Ιανουαρίου 2020 έως τις 15 Φεβρουαρίου 2020. Σε αυτή τη μελέτη, ο ΔΜΣ της κρίσιμης ομάδας (25,5 [23,0, 27,5]) ήταν σημαντικά υψηλότερος (P = 0,003) από αυτόν της γενικής ομάδας (22,0 [20,0, 24,0]). Οι ασθενείς χωρίστηκαν περαιτέρω σε δύο ομάδες, επιζώντες (84,8%) και μη επιζώντες (15,18%). Μεταξύ των μη επιζώντων, το 88,2% των ασθενών είχαν ΔΜΣ> 25 kg / m2, το οποίο είναι σημαντικά υψηλότερο ποσοστό (P <0,001) από ό, τι στους επιζώντες (18,9%). Οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο υψηλότερος ΔΜΣ παρατηρήθηκε συχνότερα σε κρίσιμες περιπτώσεις και σε μη επιζώντες. Τα θρομβωτικά γεγονότα ήταν μια επιβαρυντική αιτία θανάτου. Ο θρομβοεμβολικός κίνδυνος είναι γνωστό ότι είναι υψηλότερος σε ασθενείς με παχυσαρκία από ότι στον γενικό πληθυσμό. Προφανώς η παχυσαρκία μπορεί να είναι επιβαρυντικός παράγοντας κινδύνου για θάνατο από μόλυνση COVID ‐ 19 (Kassir, 2020).

 

Επίλογος

Συμπερασματικά, η μηχανική κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στην παχυσαρκία και τον  COVID-19 μπορεί να προτείνει μια σειρά από θεραπευτικές παρεμβάσεις (άμεση έναρξη δίαιτας) για πιθανή μείωση του κινδύνου σοβαρής ανάπτυξης.

Ως προς τη δημόσια υγεία, είναι σημαντικό να κοινοποιούνται οι κίνδυνοι χωρίς να προκαλείται πανικός και άγχος. Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πρέπει να ενθαρρυνθούν να βελτιώσουν τον τρόπο ζωής τους για να μειώσουν τον κίνδυνο τόσο στα τρέχοντα όσο και στα επόμενα κύματα του COVID-19. Εκτός από την αύξηση των επιπέδων δραστηριότητας, θα πρέπει να υπάρχει βελτιωμένη ανταλλαγή μηνυμάτων για καλύτερη διατροφή, εστιάζοντας σε απλούστερες συμβουλές που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους να υιοθετήσουν βιώσιμες αλλαγές (Sattar, McInnes & McMurray, 2020).

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Dietz, W. & Santos-Burgoa, C. (2020). Obesity and its implications for COVID-19 mortality. Obesity, 28 (6), pp. 1005.

Kassir, E. (2020). Risk of COVID-19 for patients with obesity. Obesity Reviews. doi: 10.1111/obr.13034

Sattar, N., McInnes, I. B. & McMurray, J. J. V. (2020). Obesity is a risk factor for severe COVID-19 infection. American Heart Association, Circulation, 142 (4-6), doi: 10.1161/CIRCULATIONAHA.120.047659

 

Κωνσταντίνος Λεοντίου

Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc