Η ανυπομονησία, η κακή ή ελλειπής γνώση και η διαστρεβλωμένη άποψη γύρω από τη διατροφή και το αδυνάτισμα έχουν κάνει μερίδα κόσμου να στραφεί προς τα «τεστ δυσανεξίας», καθώς και πολλούς επαγγελματίες της υγείας και μη σε έναν ακόμα τρόπο να πλουτίσουν.
Είναι μάλιστα τέτοιος ο ντόρος που ο επίσημος φορέας του κράτους, το Υπουργείο Υγείας, κοινοποίησε απόφαση με την οποία αναφέρεται εκτενώς στα τεστ αυτά. Αν επιθυμείτε να την διαβάσετε πατήστε ΕΔΩ.
Πολύς κόσμος συνεχίζει να τα πραγματοποιεί από ειδικούς και «ειδικούς» προσπαθώντας να ικανοποιήσει τη δική του περιέργεια για το πως παχαίνει ή πως μπορεί να αδυνατίσει χωρίς να προσπαθήσει ουσιαστικά. Δηλαδή, να μην καταφέρει να αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη διατροφή και την άσκηση αλλά να του βρει κάποιος ένα τρόφιμο που του προκαλεί δυσανεξία, να το αποκλείσει από τη διατροφή του (για συγκεκριμένο όμως χρονικό διάστημα), και να συνεχίσει να τρώει ακατάπαυστα ότι θέλει αδυνατίζοντας παράλληλα!
Εδώ βρίσκεται όλο το…ζουμί. Δηλαδή, για να αδυνατίσει κάποιος έχει δυο επιλογές, αν δεν μιλάμε για γενετικά αίτια όπως η έλλειψη λεπτίνης και ανωμαλίες της ορεξιογόνου ορμόνης οπότε θα χρειασθούν και άλλα πρωτόκολλα είτε νοσογόνο παχυσαρκία που με τη σύμφωνη γνώμη του ιατρού η βαριατρική χειρουργική μέθοδος είναι μονόδρομος: Πρώτον, το να τροποποιήσει τη διατροφική του συμπεριφορά ώστε να «μάθει να τρώει σωστά» με παράλληλη τη σωματική του άσκηση και δεύτερον να προσφύγει σε διάφορα «ξεκούραστα» τεχνάσματα (από τεστ δυσανεξίας μέχρι χημικές δίαιτες, δίαιτα του αστροναύτη κοκ). Στην πρώτη περίπτωση απαιτείται κόπος και προσπάθεια από την πλευρά του ασθενούς, ενώ στη δεύτερη όχι ή έστω μικρότερη. Στην πρώτη τα αποτελέσματα είναι μακροπρόθεσμα, στη δεύτερη βραχυπρόθεσμα. Στην πρώτη δεν τίθεται θέμα επιδείνωσης δεικτών υγείας, τουναντίον. Στη δεύτερη όμως παρατηρούμε από δυσκοιλιότητα μέχρι βλάβη στα νεφρά. Στην πρώτη μπορεί κάποιος να διατηρήσει το βάρος του, στη δεύτερη ξαναπαίρνει τα κιλά μετά το πέρας της «αγωγής».
Ας επανέλθουμε ξανά στην ουσία των τεστ δυσανεξίας. Αν ίσχυε πρακτικά η αρχή της δυσανεξίας (με τον τρόπο που ορίζουν αυτοί που κάνουν αυτά τα τεστς), τότε θα έπρεπε κατά την προηγούμενη περίοδο της ζωής του ατόμου καθώς έτρωγε το τρόφιμο ή το συστατικό αυτό να πάθαινε αλλεργικό σοκ, τουλάχιστον, κάτι που βέβαια δεν έχει συμβεί σε κανέναν. Επίσης, προκαλεί απορία το ότι τα τεστ αυτά δεν στοχοποιούν τρόφιμα με μεγάλο θερμιδικό περιεχόμενο (πχ καρμπονάρα, μουσακάς, σουφλέ τυριών) που αποδεδειγμένα επιδεινώνουν δείκτες υγείας όπως η αρτηριακή πίεση, η ολική χοληστερόλη, το σάκχαρο και τα τριγλυκερίδια, αλλά επιμέρους συστατικά όπως το μαρούλι, το κοτόπουλο ή η…ρίγανη! Περίεργο είναι και το γεγονός ότι τα τεστ αυτά κατά περίπτωση πρέπει να επαναλαμβάνονται, που σημαίνει ότι για ένα μικρό διάστημα μπορεί κάποιον να τον «εμποδίζει» να χάσει βάρος το Α τρόφιμο για ένα εξάμηνο και το δεύτερο εξάμηνο ένα Β τρόφιμο. Κάτι που προκαλεί τελικά σύγχυση στο ίδιο το άτομο που πραγματοποιεί τα τεστ αυτά!
Στην πράξη, επίσης κρίνοντας από τις περιπτώσεις ανθρώπων που πραγματοποίησαν αυτά τα τεστ, μπορεί να παρουσιάσουν μια μεγάλη αρχική απώλεια αλλά σε βάθος χρόνου είτε εγκαταλείπουν την προσπάθεια αυτή είτε αδυνατούν να συμμορφωθούν με τέτοιες οδηγίες που ούτως ή άλλως κρίνονται ως μη ιατρικές. Να τονίσω στο σημείο αυτό, ότι η απώλεια αυτή μπορεί να οφείλεται σε παράγοντες όπως:
1). Όταν απαγορεύσεις σε κάποιον να τρώει για παράδειγμα το κοτόπουλο και είχες στο εβδομαδιαίο διαιτολόγιό σου κοτόπουλο 2-4 φορές σαν κύριο γεύμα και σαν βραδινό σουβλάκι κοτόπουλο ή κοτομπουκιές ή κοτόπιτες τότε έμμεσα από μόνος σου μειώνεις έξτρα θερμίδες μια και η εναλλακτική πχ το χοιρινό κρέας ή το αρνίσιο μπορεί και να μην είναι η πρώτη σου επιλογή.
2). Όταν έχει μάθει κάποιος να τρώει τα γεύματά του πχ με μπαχαρικά και του έχει απαγορευθεί ρητά να χρησιμοποιεί συγκεκριμένα μπαχαρικά είτε να αποφεύγει τα επεξεργασμένα τρόφιμα, τότε ούτως ή άλλως θα μείωνε την ποσότητα της τροφής μια και θα έτρωγε ποιοτικότερα και χωρίς την προσθήκη μπαχαρικών ή/και σαλτσών τύπου κέτσαπ, λιγότερη ποσότητα.
Θέλοντας να παραθέσω τα παραδείγματα που μου διηγούνται οι ασθενείς στο γραφείο μου από ανάλογες εμπειρίες με τεστ δυσανεξίας που έκαναν οι ίδιοι ή φίλοι τους κατά το παρελθόν, κατέληξα στο ότι αρχικά, είναι προφανές ότι θα αδυνατίσει κάποιος που καταβρόχθιζε κάθε είδος γλυκό, παγωτό, ζαχαρωτό, μπισκότο κτλ. όταν του απαγορεύσουν τη λευκή ζάχαρη. Επίσης, είναι αναμενόμενο ότι θα αδυνατίσει κάποιος όταν έτρωγε ποσότητες από το ψωμί και πλέον του επιτρέπεται να τρώει ψωμί μόνο από…καλαμποκάλευρο, το οποίο δεν είναι και το πιο κοινό αλεύρι που μπορεί να βρει κάποιος ιδιαίτερα σε ένα μικρό επαρχιακό μέρος. Και είναι λογικό αποτέλεσμα το αδυνάτισμα σε κάποιον που έτρωγε επεξεργασμένα τρόφιμα, ο αποκλεισμός αυτών και η υϊοθέτηση κατανάλωσης βιολογικών είτε μη επεξεργασμένων τροφών. Αυτά τα προτείνουμε εμείς οι διαιτολόγοι σε κάθε περίπτωση. Τέλος, και θαρρώ ότι αυτό είναι το σημαντικότερο, κάποιος για να πει στον πελάτη του υπεύθυνα να αποκλείσει ομάδα τροφίμων ή ένα τρόφιμο από τη διατροφή του, όταν έχει κάποιο πρόβλημα υγείας (πχ σιδηροπενική αναιμία, ουρική αρθρίτιδα), πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεχτικός και γνώστης του αντικειμένου.
Αν μπορούσαμε να πούμε δυο λόγια για τα τεστ δυσανεξίας είναι:
1). Αυτά τα τεστ ΔΕΝ είναι ιατρικά και προφανώς ΜΗ ΕΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ από το Υπουργείο Υγείας.
2). Ευαγγελίζονται αυτά τα τεστ ότι βρίσκουν ποιές τροφές «μπλοκάρουν το μεταβολισμό» μέσω ανίχνευσης των ειδικών αντισωμάτων IgG. Ο εντοπισμός γίνεται μέσω της επιδερμίδας με μηχάνημα μικρής τάσης, δεν έχει να κάνει με ομάδες αίματος. Τα αντισώματα αυτά χρησιμοποιούνται από τον ανθρώπινο οργανισμό για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος, όχι όμως για την καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
3). Η τροφική δυσανεξία ΔΕΝ είναι τροφική αλλεργία! Είναι εντελώς διαφορετικό να έχει κάποιος αλλεργία πχ στα φυστίκια ή το ροδάκινο. Τότε μιλάμε για αλλεργία. Είναι ακόμα εντελώς διαφορετικό κάποιος να έχει πχ δυσανεξία στη λακτόζη οπότε δεν μπορεί να μεταβολίσει τη λακτόζη, βασικό υδατάνθρακα του γάλακτος (μια και του λείπει το ένζυμο λακτάση). Τότε μιλάμε για δυσανεξία. Τροφική δυσανεξία ουσιαστικά προκύπτει από κάποια ενζυμική ανεπάρκεια και έχει συμπτώματα όπως διάρροια, πνευματική και σωματική κόπωση και μυϊκούς πόνους. Και η αλήθεια είναι ότι κανένα από τα άτομα αυτά που τους βρέθηκε ότι πχ η ρίγανη δεν τους βοηθάει στο μεταβολισμό τόσα χρόνια που έτρωγαν ρίγανη ούτε πάχαιναν ούτε είχαν μειωμένη απόδοση λόγω του συστατικού αυτού. Αλλά το να έχει κάποιος δυσανεξία στη λακτόζη και να συνεχίζει να καταναλώνει γάλα αγελάδας, κατσίκας ή βουβαλιού (που έχουν λακτόζη) τότε ναι, θα έχει τα παραπάνω συμπτώματα. Το να σταματήσει να καταναλώνει ρίγανη ενώ προηγουμένως που την κατανάλωνε δεν είχε κανένα πρόβλημα, τότε αυτό δεν λέγεται δυσανεξία.
Συμπερασματικά, ο κίνδυνος από τα τεστ αυτά προκύπτει σε δυο επίπεδα: Υγείας και Συνηθειών. Στο πρώτο, ως προς την απαγόρευση συγκεκριμένων τροφίμων, αναφερθήκαμε παραπάνω. Ως προς τις συνήθειες, τα άτομα (παχύσαρκα ή μη) που προσφεύγουν σε αυτές τις μεθόδους πραγματικά δεν θέλουν να αδυνατίσουν, στοχοποιούν σε συγκεκριμένα τρόφιμα αλλά όχι στο σύνολο αυτών είτε «μπερδεύονται» τόσο με το τι είναι τελικά η σωστή διατροφή με συνέπεια να δυσκολεύονται να τροποποιήσουν τις καθημερινές τους συνήθειες έπειτα από ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο. Εξάλλου, η επιστήμη της Διατροφής αντιμετωπίζει κάθε περίπτωση ξεχωριστά, με βάση ιστορικό, συνήθειες και μετρήσεις και όχι ανά…ομάδες ανάλογα με το τι δείξουν κάποιες μετρήσεις, τις οποίες κάθε επιστημονική κοινότητα τις απορρίπτει με συνοπτικές διαδικασίες.
Λεοντίου Κωνσταντίνος
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc
