Περιορισμός θερμίδων και γήρανση
Στο άρθρο αυτό θα εξετάσουμε μέσα από τη διεθνή βιβλιογραφία την σχέση ανάμεσα στον περιορισμό των θερμίδων και τη διαδικασία της γήρανσης.
Μια από τις επιδιώξεις της εκάστοτε κοινωνίας, ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για άνδρα ή γυναίκα, κάτοικο της Ευρώπης ή της Αμερικής ή γενικά οποιαδήποτε ηπείρου, είναι η ανεύρεση τρόπων για την αναπόφευκτη διαδικασία της γήρανσης. Η επιστημονική κοινότητα έχει πλέον στραφεί προς την σχέση της παχυσαρκίας με τη γήρανση όσο όμως και με τον περιορισμό των θερμίδων προς αυτή την κατεύθυνση.
Ερευνητικά δεδομένα
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα και με δεδομένο ότι στο δυτικό κόσμο ο επιπολασμός της παχυσαρκίας αυξάνει με γεωμετρικούς ρυθμούς, εκτός από την αύξηση της εμφάνισης μεταβολικών ανισορροπιών, η παχυσαρκία οδηγεί σε μειωμένη διάρκεια ζωής και επηρεάζει τις κυτταρικές και μοριακές διαδικασίες με τρόπο που μοιάζει με τη γήρανση. Το υπέρβαρο μπορεί να επιταχύνει τον ρυθμό γήρανσης που επηρεάζει όλες τις πτυχές της φυσιολογίας και, συνεπώς, να μειώσει τη διάρκεια ζωής και την υγεία.
Εκτός από τον αντίκτυπο της διατροφής, έχει επίσης μελετηθεί ο άμεσος ρόλος στη γήρανση και τη διάρκεια ζωής του Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) και των επιγενετικών αλλαγών που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με εκτεταμένες αλλαγές στην έκφραση γονιδίων σε πολλούς ιστούς και ότι ο αυξημένος ΔΜΣ σχετίζεται με αλλοιωμένη μεθυλίωση συγκεκριμένων γονιδίων. Για παράδειγμα, οι Nevalainen et al. έδειξαν ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με αλλαγές μεθυλίωσης στο DNA των λευκοκυττάρων του αίματος που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ανοσολογική δυσλειτουργία. Διερεύνησαν επίσης τη σχέση μεταξύ του ΔΜΣ και της επιγενετικής ηλικίας στα κύτταρα του αίματος και έδειξαν ότι ο ΔΜΣ σχετίζεται θετικά με την επιγενετική γήρανση σε μεσήλικες άτομα. Η επίδραση της παχυσαρκίας στην επιγενετική γήρανση περιγράφεται επίσης από τους Horvath et al. Έδειξαν ότι η παχυσαρκία επιταχύνει τις επιγενετικές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση στο ανθρώπινο συκώτι με αποτέλεσμα μια φαινομενική επιτάχυνση της ηλικίας κατά 2,7 έτη για αύξηση κατά 10 μονάδες του ΔΜΣ, υποστηρίζοντας την ιδέα ότι η παχυσαρκία μπορεί να επιταχύνει τη διαδικασία γήρανσης (Salvestrini, Sell & Lorengini, 2019).
Η παχυσαρκία αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για πληθώρα ασθενειών (καρδιαγγειακά, σακχαρώδης διαβήτης, καρκίνος κοκ) και άρα υπεύθυνη για τη μείωση του προσδόκιμου ζωής.
Γήρανση και περιορισμός θερμίδων
Όπως προαναφέραμε, σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της γήρανσης παίζει η μείωση θερμίδων. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2019. Με την προϋπόθεση ότι ο περιορισμός θερμίδων δεν αφορά κακή διατροφή, μελέτες δείχνουν ότι ο περιορισμός θερμίδων (ΠΔ) είναι μια χρήσιμη παρέμβαση για την προώθηση της υγιούς γήρανσης. Ωστόσο, εξακολουθεί να είναι επίκαιρο ερώτημα. Πως δηλαδή ο ΠΔ επεκτείνει τη μακροζωία στους ανθρώπους επειδή είναι δύσκολο να διεξαχθούν ελεγχόμενες από τη διατροφή, τυχαιοποιημένες, μακροπρόθεσμες μελέτες επιβίωσης λόγω συμμόρφωσης, κόστους και ηθικής. Απαιτούνται περαιτέρω μελέτες για τη διερεύνηση κυτταρικών και μοριακών μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένου της πιθανότητας των μορίων sncRNA που μεσολαβούν σε ευεργετικά αποτελέσματα του ΠΔ, τα οποία θα βοηθήσουν στην ανάπτυξη νέων δεικτών γήρανσης και παρεμβάσεων για υγιή γήρανση (Al-Regaiey, 2016).
Πάνω στο μηχανισμό που ο ΠΔ έχει συνέπεια μια υγιή γήρανση ασχολήθηκαν τρεις Ιταλοί επιστήμονες σε πειράματα που έκαναν σε ποντίκια. Ο ΠΔ καθώς και η υπερτροφία μπορούν να προκαλέσουν επιγενετικές αλλοιώσεις, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάσουν τη γήρανση. Το SIRT6, μια αποακετυλάση που ανταποκρίνεται στο στρες που αντιπροσωπεύει ένα δυνητικά σημαντικό ένζυμο για τη γήρανση. Λειτουργικά, το SIRT6 παίζει σημαντικό ρόλο στην επιδιόρθωση του DNA, στη λειτουργία τελομεράσης, στη γονιδιωματική σταθερότητα, στην κυτταρική γήρανση και στη ρύθμιση του πυρηνικού παράγοντα μεταγραφής-κΒ (NF-κB), ο οποίος εμπλέκεται στη φλεγμονή και τη γήρανση. Η δραστηριότητα SIRT6 διαμορφώνεται σημαντικά από τον ΠΔ. Η εξάντληση των θρεπτικών ουσιών ή ο μακροχρόνιος ΠΔ αυξάνουν τη δραστηριότητα SIRT6 στον εγκέφαλο, το λευκό λιπώδη ιστό, τους μυς, το ήπαρ και τα νεφρά σε ποντίκια (Salvestrini, Sell & Lorengini, 2019).
«Εάν θέλετε να μειώσετε τα επίπεδα φλεγμονής σε όλο το σώμα σας, καθυστερήστε την εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία και ζήστε περισσότερο, τρώτε λιγότερα τρόφιμα». Αυτό είναι το συμπέρασμα μιας νέας μελέτης από επιστήμονες από ΗΠΑ και Κίνα που παρέχει μέχρι σήμερα την πιο λεπτομερή έκθεση για τις κυτταρικές επιδράσεις μιας δίαιτας περιορισμένων θερμίδων σε αρουραίους. Ενώ τα οφέλη του περιορισμού των θερμίδων είναι από καιρό γνωστά, τα νέα αποτελέσματα δείχνουν πώς αυτός ο περιορισμός μπορεί να προστατεύσει από τη γήρανση στις κυτταρικές οδούς, όπως περιγράφεται λεπτομερώς στο Cell (Ma et al, 2020).
Επίλογος
Συμπερασματικά, η γήρανση είναι μια φυσιολογική διαδικασία που αφορά όλα τα έμβια όντα. Η καθυστέρησή της όσο και η ομαλή της πορεία αποτελούν σημεία που η επιστημονική κοινότητα από αρχαιοτάτων χρόνων προσπαθεί να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έννοιες και τομείς όπως «παχυσαρκία» και «μείωση θερμίδων» αποτελούν επιπλέον όπλα προς σε αυτή την κατεύθυνση. Τόσο η μείωση της παχυσαρκίας όσο και η σταθερή μειωμένη θερμιδική πρόσληψη είναι πιθανό να βελτιώσουν τη διαδικασία της γήρανσης τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Σαφώς, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες μια και η πλειοψηφία αυτών έχει πραγματοποιηθεί σε ποντίκια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Al-Regaiey, K. A. (2016). The effects of calorie restriction on aging: a brief review. European review for medical pharmacological sciences, 20, pp. 2468-2473.
Ma, S., Sun, S., Geng, L., Song, M., Wang, W., Ye, Y., Ji, Q., Zou, Z., Wang, S., He, X., Li, W., Esteban, C. R., Long, X., Guo, G., Chan, P., Zhou, W., Belmonte, J. C. I., Zhang, W., Qu, J. & Liu. G. H. (2020). Caloric Restriction Reprograms the Single-Cell Transcriptional Landscape of Rattus Norvegicus Aging. Cell, 2020; doi: 10.1016/j.cell.2020.02.008
Salvestrini, V., Sell C. & Lorenzini, A. (2019). Obesity may accelerate the aging process. Frontiers in Endocrinology, 266(10), doi: 10.3389/fendo.2019.00266
Λεοντίου Κωνσταντίνος
Διατροφολόγος-Διαιτολόγος, MSc